Kavram Haritasıyla Sanayi Devrimi

Dilara Kahyaoğlu

2011

Bir kavram haritası,  belli başlık veya tema ile ilişkili kavramların birbirleriyle ilişkisini gösteren bir şemadır. Öğrenme, öğrencinin kendi çabası ile oluşur. Öğrenci kendi başına veya başkalarıyla birlikte kavramları düşünebilmeli ve onları ilişkilendirebilmelidir. Bu nedenle daha çok etkin öğrenme için kullanıldığı gibi ölçme ve kavram yanılgılarını saptama da dahil olmak üzere öğrenme süreci içinde bir çok olanak sağlamaktadır.

Kavram Haritası birkaç biçimde yapılabilir

1. Belli bir tema veya kavram üzerinde çalışma…

Temayla ilgili olabilecek kavramlar saptanır, listelenir.

*Kavram haritası yapılırken, eksikliği hissedilen kavramlar ilave edilebilir.

Elde hazır bir metin olmadığı için bu çalışma daha fazla kişisel beceri, bilgi birikimi gerektirir. Önceden iyi çalışılmış veya araştırılmış bir konuda sınıf çalışması ve/veya ölçme değerlendirme aracı olarak da kullanılabilir. Bu tür çalışmalar kavram yanılgılarını, eksik ve hatalı bilgileri çok net bir şekilde ortaya çıkarır. Kavram listesinin çok uzun olmaması gerekir, yoksa her şey birbirine karışır.

2. Önceden seçilmiş, belli kavramlarla çalışma

Kavram haritası çalışmasının (öğrenmenin) ilk aşaması olabilir. Liste öğretmen tarafından verilir. Aralarındaki ilişkiyi göstermesi öğrencilerden istenir.

3. Belli bir metin üzerinde çalışma… 

Metin okunur, kavramlar seçilir ve listelenir.

Bu metin, kavramların yeterli sayıda kullanıldığı, bir tür kavramsal çerçeve sunan metin olmalıdır. Her metnin kavram haritası çıkartılamaz.

Metin okunur. İlgili kavramlar seçilir ve listelenir.

Bunlar, konuyla doğrudan ilgili olan, olmazsa olmaz yani anahtar kavramlardır. 

İstenirse eksikliği hissedilen, metinde olmayan kavramlar da  listeye ilave edilir.

 ***

Uygulama Örneği

Okuma Metni: Sanayi Devrimi ve Sömürgecilik

“Sanayi Devrimi ile birlikte, sanayileşen ilk ülkeler; geleneksel üretim yapılarını koruyan ülkelere göre öne çıktı. Batı Avrupa’daki birkaç devlette başlayan bu gelişme  sonucunda “Batı” dünyanın geri kalan yoksul ülkelerine karşı büyük bir üstünlük kurdu. Sanayileşmiş ülkeler,  hızlı üretim artışlarının sonucu ortaya çıkan; hammadde ihtiyacını karşılamak ve  ürettiği malları satabilmek (pazar) amacıyla dünyanın geri kalanının siyasal, ekonomik ve toplumsal koşullarını, gerektiğinde zor kullanarak değiştirmeye girişti. Bu bölgelerin önemli bir kısmı Batı’nın sömürgesi haline geldi.” 

20.Yüzyıl Dünya ve Türkiye Tarihi, Tarih Vakfı Yayınları, s:2

I. adım: Yukarıdaki metin içinden kavramlar seçilir, listelenir.

Metinden Seçilmiş Kavramlar

• Sanayi Devrimi
• Üretim (Artışı)
• Hammadde (İhtiyacı)
• Pazar
• Batı
• Sömürge
• Sömürgecilik

·         “Yoksul Ülkeler”

·         (Eski Sömürgeler)

 II. adım:

Temel, kapsayıcı kavram merkeze yerleştirilir veya belirginleştirilir. Diğerleri bu ana kavramla ve birbirleriyle mantıklı bir ilişki kuracak bir şekilde yerleştirilir. Bunun için önceden düşünmek, tasarlamak gerekir. Tasarım uygulama esnasında farklılaşabilir. Yap boz gibi çerçevelerin yerlerini değiştirip, daha mantıklı bir sıraya sokabiliriz.

 III. adım:

Kavramlar arasındaki ilişkiyi oklarla gösteririz. Aynı kavram için birden çok ok kullanılabilir. Okların gidiş yönü önemlidir. Harita bunlardan yararlanılarak okunacaktır.

IV. adım:

Okların üzerine iki kavram arasındaki ilişkinin niteliğini belirten kısa sözcükler yazılır. Bunlar genellikle yüklem türünde sözcüklerdir. Bunun dışındakiler parantez içinde gösterilir (şart değil). Soru sözcükleri de olabilir. Böylelikle haritayı tıpkı bir cümle gibi okuyabiliriz. Eğer düzgün bir cümle kurulamıyorsa ya aradaki bağlantı sözcüklerinde problem vardır ya da kavramlar arasında mantıklı bir bağlantı kurulmamıştır. O zaman haritayı revize etmek gerekir.

 Okunması:

Sanayi Devrimi, üretim artışına yol açtı bu da pazar ve hammadde ihtiyacını ortaya çıkarmıştır. Bu durumu çözümlemek için sömürgeciliğe başvurdular ve birçok yeri sömürge yaptılar. Sömürgeleştirilen ülkeler genellikle eskiden sömürgeleştirilmiş olan yoksul ülkelerdi. Bütün bunları yapanlar sanayileşmiş Batı ülkeleriydi.

Şimdi de aşağıdaki örneği inceleyiniz.

Konuya uygun olarak geniş zaman kipi kullanılmıştır.

Yazar adı belirtilmeden, link verilmeden kullanılamaz, alıntılanamaz.