Bereketli Hilal

Dilara Kahyaoğlu
2018 Mart

[Haritaları adı geçen kaynaklardan ben taradım. Üzerine tıklayarak büyütebilir, böylelikle lejantları ve ayrıntıları istediğiniz gibi inceleyebilirsiniz.]

Yukarıdaki haritada orak şeklinde görünen koyu renkli bölge Bereketli Hilal'in en eski çekirdek bölgesidir.  
20. yüzyıl ortalarında (Eriha vb. bulunmasının ardından) çekirdek bölge sadece Güney Levant ile sınırlıyken, Kuzey Mezopotamya ve Anadolu'daki arkeolojik keşiflerin ardından haritada olduğu gibi genişlemiştir. 
Mezopotamya, İletişim Yayınları, s. 18

Bereketli Hilal (Fertile Crescent), Batı ve Yakındoğu/Ortadoğu/Önasya uygarlıklarının doğduğu bölge olarak bilinir. İlk tarım, hayvanların evcilleştirilmesi, ilk köyler (aklımıza gelen bütün ilkler) bu bölgede ortaya çıkmıştır.

Bereketli Hilal, Akdeniz ikliminin egemen olduğu, kışları yağışlı yazları kurak geçen, hilal şeklinde bir görüntüye sahip bereketli topraklardır. Bu ismi ilk kez; ABD'li Doğubilimci (oryantalist) James Nery Breasted  (1865-1935) kullanmıştır:

"Bu büyük yarım dairenin tümünü içeren coğrafi ya da politik bir isim yoktur. Bu yüzden yeni bir terim kullanmalı ve Verimli Hilal olarak adlandırmalıyız." * ( J. N. Breasted, 1914-1916)

Bu harita, söz konusu olan bölgenin bugün hangi devletlerin sınırları içinde bulunduğunun
karşılaştırılabilmesi amacıyla konmuştur. 

Bereketli Hilal'in içinde yer alan bölgeler şunlardır: Mezopotamya, Kuzey Suriye, Güney Doğu Anadolu,  Doğu Akdeniz (Levant)... Bazı yazarlar, Mısır'ın Nil Vadisi'ni de Bereketli Hilal içinde düşünmüş olmakla birlikte bu yaygın bir düşünce değildir. Kuzey kısımlar hariç, bölgede iyi ürün alabilmek hatta tarım yapabilmek için sulama zorunludur.

Dünyanın en eski büyük uygarlıkları bu topraklarda doğup gelişmiş ve bu uygarlıklar Batı'da ortaya çıkan diğer büyük uygarlıklara kaynaklık etmişlerdir. 

Bilinen en eski kültürün Bereketli Hilal'de doğduğu iddiaları radyo karbon araştırmalarıyla da doğrulanmıştır. (AnaBritannica, Bereketli Hilal Maddesi)

Bereketli Hilal ve çevresinde koyun ve keçi dağılımını gösteren harita
Mezopotamya, İletişim Yayınları, s.  25

"Yoğun besin toplayıcılığının ilk kez nerede tahıl yetiştiriciliğine yolverdiği, bilinmemektedir. Şenel  yabanıl tahılları sulamanın, tahıl devşiriciliğinden üreticiliğe geçişin ilk adımı olması gerektiğini belirtiyor. İkinci adım ise, olasılıkla yabanıl tahılların, bulundukları yerden başka yere taşınıp ekilerek ve sulanarak yetiştirilmeleridir.
Örneğin Halep'in 80 km. güneydoğusundaki ve Fırat'ın kıyısındaki Mureybet köyünde, İ.Ö. 9. bin yılına ait katmanlarda bulunan tahıl ürününün bölgenin yerlisi olmayıp 150 km. kadar uzaktan, Gaziantep dolaylarından getirildiği anlaşılmıştır. Hayvanların evcilleştirilmesinde ise, olasılıkla belirli hayvanların seçilerek avlanması, çevrelerinin çitle çevrilmesi ve kendi besin kaynaklarıyla rekabeti önlemek üzere beslenmeleri gibi denetim mekanizmalarının geliştirilmesi ilk adımları oluşturmuştur.
Her durumda, Ön Asya İÖ 8.-5. bin yılları arasında tarımsal üretim ve hayvancılığın giderek başat geçim biçimini oluşturduğu bir dizi küçük köy yerleşimiyle donanmıştır." Sibel Özbudun, Ayinden Törene, s. 30-31

Yabani buğday ve arpa dağılımı yanısıra
Paleolitik dönem sonu ve Neolitik Dönem öncesi ilk yerleşmeler gösterilmiş
Mezopotamya, İletişim Yayınları, s. 24

Bereketli Hilal, Neolitik kültürün kurucu ürünü olan sekiz ürününün doğal anavatanıdır: Buğday (emmer), Einkorn buğdayı (siyez), Arpa, Keten, Nohut, Mercimek, Bezelye ve Burçak..
Bunun yanında yine Neolitik kültürün kurucu evcil hayvanlarından da dört tanesinin anavatanıdır: Koyun, Keçi, İnek ve Domuz.. Beşinci kurucu hayvan At'tır o da anavatanı olan Kafkaslardan bu bölgeye getirilmiştir.

Çanak çömlekli kültürlerin ortaya çıktığı zamanlar ve dağılımı..
Haritada ayrıca kuru tarımın güney sınırları da yer alıyor.
Mezopotamya, İletişim Yayınları, s. 49

...

"Ön Asya olarak tanımlanan ve tarihte avcılık-toplayıcılıktan tarımsal üretime ilk geçişin gerçekleştirildiği genel kabul gören coğrafi bölge, doğuda Zagros dağlarından batıda Akdeniz kıyılarına, kuzeyde Anadolu yarımadasından güneyde Basra körfezine dek uzanır ve prehistorik/ protohistorik araştırmalarda, coğrafi ve kültürel özelliklerine göre 

Levant, Zagroslar ve Anadolu olmak üzere üç ana bölümde incelenir.  

Bölgenin erken köy kültürleri kronolojisini Yakar, yukarıdaki gibi şemalaştırmaktadır." 

Sibel Özbudun, Ayinden Törene, s. 27-28

Yakındoğu'da ilk tarım alanları (neolitik yerleşmeler),
 Bereketli Hilal  ve ıslah edilen ürünlerin doğal alanları
Times Dünya Tarihi Atlası

...

Evcil hayvan ve bitkilerin anayurtları
Tıklayarak büyütünüz
Kaynak: Times Dünya Tarihi Atlası

Kaynaklar
Sibel Özbudun, Ayinden Törene
Mezopotamya, İletişim Yayınları,
AnaBritannica, Bereketli Hilal Maddesi
Times Dünya Tarihi Atlası

Tarih Öncesi İnsan, Robert J. Braidwood

Ayrıca bkz
Göbekli Tepe: Erken Neolitik Dönem Bu yazıda Göbekli Tepe yanısıra Bereketli Hilal coğrafyası da arkeolojik bulgular açısından ele alınıyor.

DİĞER bloglarıma da bkz. 

"MAYA MOR RASTGELE KARŞILAŞMALAR" TEFRİKA ROMAN
https://tefrika-mayamor.blogspot.com/

TARİH İÇİN KAYNAK
https://kaynaklarlatarih.blogspot.com/

ANLATI, ÖYKÜ, OYUN

https://babillkulesi.blogspot.com/


***Bu yazı, blog içinde rekor sayıda sayfa görüntülemeye ulaştı.

Şubat 2019