Milli ve Evrensel Kavramları Üzerinde Örneklerle Düşünme Alıştırması

Dilara Kahyaoğlu

2007

Çalışmanın Aşamaları

I. Adım (Grup çalışması)

Evrensel nedir, milli/ulusal nedir?

Örnekte yer alan etkinlik yapılır. Amaç: evrensel ve milli kavramlarını karşılaştırmalı bir şekilde örneklerle  ilişkilendirmeye çalışırken sorgulamak, üzerinde düşünmek, tartışmaktır.  (örnek 1)

Tanım:

Milli (ulusal):ulusa ait, ulusa özgü olduğu düşünülen, varsayılan, kabul edilen.

Evrensel: Tüm insanlığı ilgilendiren, dünya ölçüsünde, dünya çapında olduğu düşünülen, varsayılan, kabul edilen.

Kavramların Analizi İçin Farklı Yöntemler Kullanılması

Dilara Kahyaoğlu

2007

Çalışmanın Aşamaları

I. adım (bireysel çalışma)

Yapılandırılmış “Zihin Haritası” ile “Geleneksel İmparatorluk”  kavramının analizi

“Geleneksel imparatorlukların temel özellikleri neydi ve süreç içinde onlara ne oldu? sorusunun sizlere verilen  yarım “zihin haritası”nı tamamlayarak yanıtlamaya çalışacaksınız.” yönergesi verilir. (örnek 1)

Aşağıdaki ok sayıları sadece örnek olarak verilmiştir. Öğrenci daha az veya daha çok sayıda fikir yazabilir… Çalışmanın numara sırasına göre yapılması işlemi kolaylaştıracaktır.

 

Örnek 1

Biyografi Çalışması: Simon Bolivar

Dilara Kahyaoğlu

2007

Simon Bolivar

Devrin Üç Önemli İsmi ve Ortak Özellikleri

Simon Bolivar, Napolyon ve Toussaint L’Ouverture’

I. Adım (bireysel çalışma)

Yapılandırılmış Metin Çözümlemesi

“Simon Bolivar ve Latin Amerika metni üzerinde, sizlere verilen soruları kullanarak analiz çalışması yapacaksınız.” yönergesi verilir.

Bunun için öncelikle metnin evde okunması  sağlanmalıdır. Zaman uygunsa sınıfta da okunabilir. Sorular önceden tahtaya yazılabilir veya fotokopi çekilebilir. 

soru önerileri

1. Latin Amerika’nın yerleşik Avrupalıları, ayrıcalıklı bir sınıf durumuna nasıl gelmiştir?

2. Ayaklanan yerleşik Avrupalılar, kimlere karşı ayaklanmışlardır? Bu durumun nedenini nasıl açıklarsınız?

3. Napolyon’un kaderi ile Latin Amerika’nın bağımsızlık mücadelesi arasında bir ilişki kurulabilir mi?

4. Simon Bolivar’ın düşlediği Latin Amerika ulusçuluğunun önündeki engeller neler olmuştur? 

Karşılaştırmalı Harita Çalışmasıyla Siyasi Sınırların Analizi

Dilara Kahyaoğlu

2007

1. Adım (Bireysel çalışma)

Haritaları çözümleme

Sayfa 13’te bulunan harita, sayfa 12’de bulunan sorular eşliğinde  çözümlenir.  Eski bilgiler hatırlanır.

II.Adım (ikili çalışma)

Karşılaştırmalı harita çalışması

yönerge

“Sayfa 9’daki harita ile 1815 öncesi Avrupa’yı gösteren haritayı özellikle siyasi sınırlar açısından karşılaştıracak  ve saptamalarda bulunacaksınız. Harita anahtarlarını kullanınız. Neler aynı, neler değişmiş?

Madde madde not ediniz”

malzeme

1815 öncesine ait Avrupa siyasi haritası (kitapta yok).

 Özellikle Penguen haritalarından veya tarih atlaslarından yararlanılır.

 Eğer atlasta söz konusu döneme ait harita  yoksa öğretmenin bulduğu ilgili bir harita fotokopi yapılıp çoğaltılabilir.

Sonuçlar paylaşılır.

20. Yüzyıl Dünya ve Türkiye Tarihi, s: 9

Bir Metin İçinde; Dönemin Özelliğini Yansıtan Olguların Bulunması

Dilara Kahyaoğlu
2007

Çalışmanın Aşamaları

1. Adım (öğretmen sunumu)

Olgu nedir?

Tanımı yapılır. Örnekler verilir. (bkz. Nedir?)

II. Adım (küçük grup çalışması)

Olgu Cümleleri Çizelgesinin  oluşturulması

“Çizelgede yer alan olguları inceleyiniz. Daha sonra 5.-9. sayfalar arasında bulunan ana-metni inceleyerek olgu cümleleri bulun ve boşluklara yazın.” Şeklinde bir yönerge verilebilir. (örnek 1)

Aşağıdaki örnek çizelgeye benzer bir çizelge tamamen boş olarak da verilebilir.

olgu, olay, yorum

Dilara Kahyaoğlu

2007

olgu

Varlığı potansiyel olmaktan çıkmış, fiili gerçeklik haline dönüşmüş; insanın algı alanına girebilecek hale gelmiş olan. (SBS, Vadi)

Aktüel olarak ortaya çıkan, gerçekleşen olay, nitelik, bağıntı ya da durum, tartışılmazcasına, inkar edilemezcesine kabul edilen şey. (FTS, Paradigma)

Olgular tekildir ve  ancak içinde bulundukları bağlamla birlikte değerlendirilebilir. Bağlamdan kopuk tek tek olguların bir anlamı yoktur. O haliyle akılda  kalması da çok zordur.

Bazı durumlarda yorum cümleleri bir olgu cümlesiymiş gibi sunulmaktadır.  Özellikle tarih ve tarihle  ilintili konularda bu duruma çok rastlanılır. Bu problemin fark edilebilmesi için “görüş” ile “olgu”yu birbirinden ayırt edebilecek eleştirel bir bakış açısının geliştirilmiş olması çok önemlidir. 

Kavram Haritası Tekniği ile Bir Metnin Çözümlenmesi

Dilara Kahyaoğlu

2007

 Çalışmanın planı şu şekilde yapılabilir:

I. Adım (öğretmen açıklaması)

Kavram Nedir?

Öğretmen açıklama yapar, örnekler üzerinden çalışma yapılır.

(bkz. Nedir?)

II. Adım (Sınıf Çalışması)

Sınıfın Kavram Listesinin Oluşturulması

Birinci bölümdeki giriş yazısından yararlanarak  sınıfça bir kavram listesi oluşturulur. Çalışma sırasında iyi bilinmediği ortaya çıkan kavramlar için sözlükten ev çalışması yapmaları istenir veya sınıfta yapılır. (örnek 1)

yönerge

“Sayfa 2’de yer alan metinde bir çok  kavram yer almaktadır. Burada yer alan kavramları saptayıp bir kavram listesi oluşturacağız. Önerilerinizi söyleyin.”

Kavram, Kavram Yanılgıları, Kavram Haritası

Dilara Kahyaoğlu

2007              

kavram 

“Konu olduğu olay, olgu, süreç veya nesnelerin ortak özelliklerini yansıtan, yahut bunlar arasındaki ilişkilerle ilgili genel bir fikir veren ve görüngülerin sınıflandırılmasını sağlayan, genellikle kelime ya da kelime grubundan oluşan soyut ifade”dir (Sosyal Bilimler Sözlüğü, Vadi Yayınları).

 Bir nesnenin zihindeki soyut ve genel tasarimi, mefhum, fehva, nosyon…
 Nesnelerin veya olaylarin ortak özelliklerini kapsayan ve bir ortak ad altında toplayan genel tasarım, mefhum, nosyon… (http://www.sozluk.net/index.php?lang=tr&word=kavram&dil=turk)

Kavram oluşturma genellemeye dayanır. Kavramlar, soyut veya somut şeyleri ifade edebilir. “Kuş” bir kavramdır. Uçan ve kanatlı bütün canlılara kuş denir. Açlık, ölüm, savaş da birer kavramdır. Her kavram insan zihnindeki bir tasarımdır ve hiyerarşik bir yapılanma içinde bulunur.

kavramsal çerçeve

“Birden fazla kavramın belirli bir iç mantıkla bir araya getirilmesi ile oluşturulan, içinde yer alan kavramlara ve kavramlararası  ilişkilere, kendi mantık örüntüsü ve bütünlüğü çerçevesinde anlam veren kavram kümesi.” (Sosyal Bilimler Sözlüğü, Vadi Yayınları).

Birlikte Hatırlama Yöntemi

Dilara Kahyaoğlu

2007

20. Yüzyıl Dünya ve Türkiye Tarihi kaynak kitabı
Tarih Vakfı yayını
Öğretmen Kılavuz kitabı bu kitaptaki malzemeler kullanılarak yazıldı.
Yazarları Gökçen Alpkaya ve Faruk Alpkaya'dır

Serbest çağrışım tekniğine benzemekle beraber aynı şey değildir. Çünkü bu çalışma, serbest sözcüğüne tam olarak uygun düşmemekte,  öğrenciden belli bir konuyla ilgili hatırladıklarını söylemesi istenmektedir.

Süre beş dakika ile on dakika arasında olabilir veya tahtanın her tarafı dolana kadar yapılabilir. Öğretmen sınıfı yönetirken iki öğrencinin de söylenenleri tahtaya yazmak üzere sorumluluk alması iyi olacaktır. Yoksa bilgi akışı ve kaydı hızlı bir şekilde işlemez. Hızlı yapılması belli bir dinamiklik kazandırmak içindir. Yoksa hiçbir şeyin anlaşılmadan geçilip gidildiği, amacın sadece hız olduğu bir durumdan söz edilmemektedir. Amaç hatırlamak, hatırlatmak ve farkındalık sağlamaktır  tam da bu nedenle birlikte, sınıfça  yapılır. Çünkü bir öğrencinin hatırladıkları başka bir öğrenciyi etkiler, unuttuğunu zannettiği şeyler aklına gelebilir.

Bu teknik bireysel olarak da uygulanabilir ama o zaman onun adı, birlikte hatırlama olamaz. Ama amacımız sınıfın değil de tek tek öğrencilerin durumlarını saptamak ise; o zaman bu hatırlama çalışmasını bireysel (ne biliyorum?) yapmak gerekir.

Bu çalışmadan önce aynı çalışmayı öğretmen de yapabilir. Fransız Devrimi ile ilgili önemli kavram, olgu, olay veya sürece dair neler en temeldir? Neler olmazsa olmaz? Bu saptamalar bir zihin haritası ile de ifade edilebilir.

Sınıf içi hatırlama çalışması sonucunda öğretmen kendi elindeki listeyle, sınıf içinde çıkan sonuçları karşılaştırabilir ayrıca bunu öğrencilerle de paylaşılabilir. Bundan sonra  neler yapılabileceği konusunda karar verilir.