Dilara Kahyaoğlu
1997-2004
Kasım 2017
Olgusal ve Teorik Çerçeve
Balkan yarımadasının orta kısmında bulunan Makedonya’nın tarih öncesi dönemde Yunanistan ve Anadolu ile kültürel bağları vardı. İskender’e kadar olan dönemin siyasi tarihinden, onların ancak Grek (Yunanlılar) ya da Persler ile olan ilişkileri nedeniyle haberdar olmaktayız. Önceleri Grekler tarafından “barbar” (yabancı) olarak kabul edilen Makedon halkı sonradan kendilerini Yunanlılara kabul ettirerek Olympia Oyunları’na katılma hakkını elde etmişlerdi.
Makedonya Kralı II.Filip zamanında, Yunanistan’daki şehir devletleri ile “genel barış ve ittifak antlaşması” yapıldı. II.Filip Yunanlıları da etkileyerek bir zamanlar (MÖ 490-479) Yunanistan'ı istila eden Perslere karşı kendi komutanlığında bir “öç alma seferi”ne karar verilmesini sağladı. II.Filip’in aniden öldürülmesi üzerine henüz 22 yaşında olan İskender, Makedonya tahtına çıktı ve babasının projesini devralıp Perslere karşı sefere çıktı.
Bu seferler sırasıyla şöyledir: Granikos Savaşı (Biga Çayı ), İssos Savaşı (Hatay- Dörtyol yakınındaki Deliçay) Gavgamela Savaşı (Irak- Erbil yakınları).
Bu savaşların sonunda Pers İmparatorluğu tarih sahnesinden silindi. İran’dan Hindistan’a giden İskender, ordusunda yorgunluk belirtileri baş gösterince Babil’e geri döndü ve orada 33 yaşındayken (MÖ 323) de öldü. Büyük İskender’in zamansız ve varissiz ölümü ordudaki generaller arasında iktidar savaşına ve parçalanmaya yol açtı.
Bunun üzerine ortaya çıkan Helenistik krallıklar şunlardır.
1- Ptolemeler (Mısır Krallığı)
2- Antigonitler (Makedonya Krallığı)
3- Selovkoslar (Asya Krallığı). Ve Selovkoslar yerine kurulan devletler şunlardır:
Olgusal ve Teorik Çerçeve
Coğrafi
mekan; bugünkü Balkanlar ve giderek Anadolu, Kuzey Afrika, Mısır, İran ve
Hindistan’dır. Devlet, çok kısa süre yaşamıştır. İskender’in esas amacı Persleri yok etmekti. Bu nedenle ilk
seferlerine başladı ama seferler giderek Asya’nın fethine dönüştü. İmp’luk
İskender’in ölümü ile üç büyük parçaya ayrılmış ama Helenistik kültür,
buralarda yaşamaya devam etmiştir. Bu dönemin kalıntıları mevcuttur. Bilimsel
ilerlemeler olmuş; Batı, Doğu ile tanışmış, kaynaşmış, yeni kültürel ögeler ortaya çıkmıştır.
 |
| İskender'i İssus Savaşı'nda gösteren mozaik. Pompei'deki Faun Evi'nde bulunmuştur. |
Balkan yarımadasının orta kısmında bulunan Makedonya’nın tarih öncesi dönemde Yunanistan ve Anadolu ile kültürel bağları vardı. İskender’e kadar olan dönemin siyasi tarihinden, onların ancak Grek (Yunanlılar) ya da Persler ile olan ilişkileri nedeniyle haberdar olmaktayız. Önceleri Grekler tarafından “barbar” (yabancı) olarak kabul edilen Makedon halkı sonradan kendilerini Yunanlılara kabul ettirerek Olympia Oyunları’na katılma hakkını elde etmişlerdi. Makedonya Kralı II.Filip zamanında, Yunanistan’daki şehir devletleri ile “genel barış ve ittifak antlaşması” yapıldı. II.Filip Yunanlıları da etkileyerek bir zamanlar (MÖ 490-479) Yunanistan'ı istila eden Perslere karşı kendi komutanlığında bir “öç alma seferi”ne karar verilmesini sağladı. II.Filip’in aniden öldürülmesi üzerine henüz 22 yaşında olan İskender, Makedonya tahtına çıktı ve babasının projesini devralıp Perslere karşı sefere çıktı.
Bu seferler sırasıyla şöyledir: Granikos Savaşı (Biga Çayı ), İssos Savaşı (Hatay- Dörtyol yakınındaki Deliçay) Gavgamela Savaşı (Irak- Erbil yakınları).Bu savaşların sonunda Pers İmparatorluğu tarih sahnesinden silindi. İran’dan Hindistan’a giden İskender, ordusunda yorgunluk belirtileri baş gösterince Babil’e geri döndü ve orada 33 yaşındayken (MÖ 323) de öldü. Büyük İskender’in zamansız ve varissiz ölümü ordudaki generaller arasında iktidar savaşına ve parçalanmaya yol açtı.
Bunun üzerine ortaya çıkan Helenistik krallıklar şunlardır.
1- Ptolemeler (Mısır Krallığı)
2- Antigonitler (Makedonya Krallığı)
3- Selovkoslar (Asya Krallığı). Ve Selovkoslar yerine kurulan devletler şunlardır:
a) Bitinya Krallığı (Kuzey batı Anadolu)
b) Pontus Krallığı (Karadeniz bölgesi)
c) Kapadokya Krallığı (Orta Anadolu)
c) Kapadokya Krallığı (Orta Anadolu)
d) Bergama Krallığı (Batı Anadolu) Burası kültür ve sanat yönünden büyük bir merkezdi, 200 000 cilt kitaptan oluşan kütüphanesi, sağlık merkezleri, tiyatroları, sarayları ile ünlüydü. Ayrıca, kendi adıyla anılan parşömenin icadı ve üretimi 
sayesinde günümüze kadar bir çok yazılı eserin gelmesini sağlamıştır.
Kültür ve Uygarlık
Büyük bir askeri yeteneği olan İskender çok genç yaşta başa geçmesine rağmen bu yeteneği sayesinde başarılı olmuştur. Kişiliği zaman zaman efsanelere karışmıştır. Örneğin Asya Seferi sırasında kral yolu üzerindeki Gordion’da bulunan “Kördüğüm"ü bir kılıç darbesiyle çözmüştür. Efsaneye göre bu kördüğümü çözen Asya’ya egemen olacaktı, uzun uzun kördüğümü çözmekle uğraşmayan İskender bu tavrıyla adeta etrafındakilere,
“Dünya hakimi olacaksam bunun bir tek yolu var ‘kılıcım’ demektedir.” Gerçekten de böyle olmuş ve İskender kılıcı ile Asya üzerinde hakimiyet kurmuştur.
İskender’in, geçtiği yerlerde çoğunun adı Aleksandria olan 70 kadar yeni şehir kurduğu bilinmektedir. Bunlardan en bilinenleri İskenderun ve İskenderiye şehirleridir. Bu şehirlere genellikle Makedonyalılar ve Grekler yerleştirilmiş ve buraları zamanla Doğu ve Yunan uygarlığının birbirine karışıp kaynaştığı önemli ticaret ve kültür merkezleri olmuştur. Makedonyalıların, Greklerin, Anadoluluların, Perslerin, Mısırlıların ve diğer Ön Asya halklarının ve kültürlerinin karışıp kaynaşması ile oluşan bu yeni kültür ve tarih dönemine Alman Tarihçisi J. G. Droysen tarafından Hellenizm Uygarlığı adı verilmiştir.
İskender ve diğer Helenistik krallar en çok doğunun devlet yönetimi ve din anlayışından etkilenmiş örneğin insan kral yerine “tanrı kral anlayışı “ benimsenmiştir. Saltanat genellikle büyük oğula geçerdi ve kralın yanında bir de danışma meclisi vardı. Hukuki işlere bizzat kralın atadığı yargıçlar bakardı. Krallar halkın gelirlerini arttırmak için ekonomik önlemler almışlardır. Bu sayede gelirleri artan halktan daha fazla vergi toplayarak ücretli ordular oluşturmuşlardır. Bu yüzden savaş zamanlarında ordunun mevcudu artar ve savaşın sona ermesi ile ordunun büyük bir bölümü terhis edilirdi. Piyadeler, süvari birlikleri ve savaş fillerinden oluşan güçlü bir kara ordusunun yanında büyük gemilerden oluşan önemli bir deniz gücüne de sahiptiler.
Helenistik dönemde, halkların birbirine karışması ile inançlar da birbirine karıştır. Dolayısıyla tanrıların sayısında önemli ölçüde azalma olmuş ve tek tanrıya inanmaya doğru bir gidiş görülmüştür.
İskender’in hocası olan Aristotales (MÖ 4.yy) Helenistik döneme kadar felsefe ile iç içe olan bilimlerin felsefeden ayrılmasını sağlayarak felsefeye özel bir anlam ve konum kazandırmıştır. Aristotalesin teori ve fikirleri Galileo’ya kadar değişmez doğrular olarak kabul edilmiştir. Bu dönemde ortaya çıkan diğer felsefi akımlar şunlardır;
-Epikurosçular (Bireyin temel amacı mutluluk ve hazza ulaşmaktır, maddi hazlar önemlidir.)
-Septikler (Bütün ileri sürülmüş fikirler kuşkuyla karşılanmalıdır...)
-Kynisme (Mutluluk ve erdem; dünyevi hazları yadsımakla mümkündür...)
-Stoacılar (Mutlu olmak için doğaya uygun yaşanmalıdır....)
Bu dönemde inşa edilen şehirlerden İskenderiye şehrinde kurulan Akademi önemli bir bilim merkezi olmuştur. İskender Mezopotamya’ya girdikten sonra Yunanlılar Babil Astronomisi ve matematiğini tüm ayrıntıları ile öğrendiler.
Bu dönemin diğer önemli bilim adamlarından olan Arşimet hiç şüphesiz Antik Çağın en büyük bilim adamıdır. Arşimet’e göre suda yüzen bir cismin ağırlığı taşırdığı suyun ağırlığına eşittir. Arşimet çağdaş bilim adamı tanımına uygun bir niteliktedir. Kendisinden 1500 yıl sonra gelen Galieo gibi problemi iyi sınırlayan, gerekli ilk incelemelerden sonra matematiksel çözümlemeye elverişli hipotez ortaya süren ve hipotezini yeni gözlem ve deneylerle test eden bir bilim adamıydı. Coğrafya ve Astronomide ise Eratosthenes ve Batlamyus en büyük isimlerdi.
Yunan sanatı, Helenistik Dönem’de birkaç küçük kentin ilgi merkezi olmaktan çıkarak o günkü dünyanın nerdeyse yarısını etkileyen bir sanat haline geldi. MÖ 4.yüzyılın ilk yıllarında yaratılan yeni bir sütun biçimi olan Korint Üslubu dönemin en çok kullanılan sütun biçimi olmuştur.
Bu tarzda yapılmış tapınaklar arasında en dikkati çekenler Anadolu- Silifke’de ki Zeus ve Atina’da ki Zeus-Olimpos tapınaklarıdır. Bu dönemde
portre heykel sanatı ortaya çıktı, Büyük İskender’in de portresi yapılmıştır. Ancak onların asıllarına ne derece benzedikleri konusunda bir şey söyleyemediğimizden dolayı antik portreleri yargılamakta güçlük çekiyoruz. Bugün İstanbul Arkeoloji Müzesi’nin önemli eserleri arasında yer alan “İskender Lahti" üzerindeki İskender tasvirlerinden dolayı bu adı taşımakta ise de gerçekte İskender’in ölümünden sonra Fenike’de hüküm süren yerli bir krala aittir.
Hellenistik Dönem içinde değerlendirebileceğimiz bir diğer önemli eser de Karya Satrabı Mausolos’un Bodrum'daki anıt mezardır. Dünyanın yedi harikasından biri olarak kabul edilen eserin büyük bir bölümü şu anda British Museum'da sergilenmektedir.
Okuma, Anlama, Araştırma, Tartışma
1. Bu uygarlığı doğuran koşullar nelerdir? Başka kaynaklara da bkz.
2. Helenistik İmp’un kısa siyasi tarihinde belli başlı aşamalar nelerdir?
3. Sosyo- Kültürel yapı nasıl şekillenmişti? Bunları nereden biliyoruz? Bulgular…?
4. Dünya tarihi açısından Helenistik Uygarlığının anlamı nedir?
................
ayrıca bkz.
İskender ve Nibelungen Efsanelerinde Attila ve Hunlar (Bir İskender efsanesinden bahsediliyor)
İskender'in Fetihleri: https://www.youtube.com/watch?v=Sa5eqaYwQ2Q&index=20&list=PLSQl0a2vh4HB9UeibLURBlcdR4XzputM9
Hellenistik Dönem: https://www.youtube.com/watch?v=AgYVtucDPt8&index=22&list=PLSQl0a2vh4HB9UeibLURBlcdR4XzputM9
DİĞER bloglarıma da bkz.
"MAYA MOR RASTGELE KARŞILAŞMALAR" TEFRİKA ROMAN
https://tefrika-mayamor.blogspot.com/
TARİH İÇİN KAYNAK
https://kaynaklarlatarih.blogspot.com/
ANLATI, ÖYKÜ, OYUN
https://babillkulesi.blogspot.com/
sayesinde günümüze kadar bir çok yazılı eserin gelmesini sağlamıştır.  |
| İskender'in fetih rotası |
Büyük bir askeri yeteneği olan İskender çok genç yaşta başa geçmesine rağmen bu yeteneği sayesinde başarılı olmuştur. Kişiliği zaman zaman efsanelere karışmıştır. Örneğin Asya Seferi sırasında kral yolu üzerindeki Gordion’da bulunan “Kördüğüm"ü bir kılıç darbesiyle çözmüştür. Efsaneye göre bu kördüğümü çözen Asya’ya egemen olacaktı, uzun uzun kördüğümü çözmekle uğraşmayan İskender bu tavrıyla adeta etrafındakilere,
“Dünya hakimi olacaksam bunun bir tek yolu var ‘kılıcım’ demektedir.” Gerçekten de böyle olmuş ve İskender kılıcı ile Asya üzerinde hakimiyet kurmuştur.
 |
| İskender'in kördüğümü kestiği sahne temsili olarak böyle canlandırılmış. Hayat Ansk. s. 1693 Kendi taramam |
İskender ve diğer Helenistik krallar en çok doğunun devlet yönetimi ve din anlayışından etkilenmiş örneğin insan kral yerine “tanrı kral anlayışı “ benimsenmiştir. Saltanat genellikle büyük oğula geçerdi ve kralın yanında bir de danışma meclisi vardı. Hukuki işlere bizzat kralın atadığı yargıçlar bakardı. Krallar halkın gelirlerini arttırmak için ekonomik önlemler almışlardır. Bu sayede gelirleri artan halktan daha fazla vergi toplayarak ücretli ordular oluşturmuşlardır. Bu yüzden savaş zamanlarında ordunun mevcudu artar ve savaşın sona ermesi ile ordunun büyük bir bölümü terhis edilirdi. Piyadeler, süvari birlikleri ve savaş fillerinden oluşan güçlü bir kara ordusunun yanında büyük gemilerden oluşan önemli bir deniz gücüne de sahiptiler.
Helenistik dönemde, halkların birbirine karışması ile inançlar da birbirine karıştır. Dolayısıyla tanrıların sayısında önemli ölçüde azalma olmuş ve tek tanrıya inanmaya doğru bir gidiş görülmüştür.
İskender’in hocası olan Aristotales (MÖ 4.yy) Helenistik döneme kadar felsefe ile iç içe olan bilimlerin felsefeden ayrılmasını sağlayarak felsefeye özel bir anlam ve konum kazandırmıştır. Aristotalesin teori ve fikirleri Galileo’ya kadar değişmez doğrular olarak kabul edilmiştir. Bu dönemde ortaya çıkan diğer felsefi akımlar şunlardır;
-Epikurosçular (Bireyin temel amacı mutluluk ve hazza ulaşmaktır, maddi hazlar önemlidir.)
-Septikler (Bütün ileri sürülmüş fikirler kuşkuyla karşılanmalıdır...)
-Kynisme (Mutluluk ve erdem; dünyevi hazları yadsımakla mümkündür...)
-Stoacılar (Mutlu olmak için doğaya uygun yaşanmalıdır....)
Bu dönemde inşa edilen şehirlerden İskenderiye şehrinde kurulan Akademi önemli bir bilim merkezi olmuştur. İskender Mezopotamya’ya girdikten sonra Yunanlılar Babil Astronomisi ve matematiğini tüm ayrıntıları ile öğrendiler.
 |
| Büyük İskender İstanbul Arkeoloji Müzesi |
Bu dönemin diğer önemli bilim adamlarından olan Arşimet hiç şüphesiz Antik Çağın en büyük bilim adamıdır. Arşimet’e göre suda yüzen bir cismin ağırlığı taşırdığı suyun ağırlığına eşittir. Arşimet çağdaş bilim adamı tanımına uygun bir niteliktedir. Kendisinden 1500 yıl sonra gelen Galieo gibi problemi iyi sınırlayan, gerekli ilk incelemelerden sonra matematiksel çözümlemeye elverişli hipotez ortaya süren ve hipotezini yeni gözlem ve deneylerle test eden bir bilim adamıydı. Coğrafya ve Astronomide ise Eratosthenes ve Batlamyus en büyük isimlerdi.
Yunan sanatı, Helenistik Dönem’de birkaç küçük kentin ilgi merkezi olmaktan çıkarak o günkü dünyanın nerdeyse yarısını etkileyen bir sanat haline geldi. MÖ 4.yüzyılın ilk yıllarında yaratılan yeni bir sütun biçimi olan Korint Üslubu dönemin en çok kullanılan sütun biçimi olmuştur. Bu tarzda yapılmış tapınaklar arasında en dikkati çekenler Anadolu- Silifke’de ki Zeus ve Atina’da ki Zeus-Olimpos tapınaklarıdır. Bu dönemde
portre heykel sanatı ortaya çıktı, Büyük İskender’in de portresi yapılmıştır. Ancak onların asıllarına ne derece benzedikleri konusunda bir şey söyleyemediğimizden dolayı antik portreleri yargılamakta güçlük çekiyoruz. Bugün İstanbul Arkeoloji Müzesi’nin önemli eserleri arasında yer alan “İskender Lahti" üzerindeki İskender tasvirlerinden dolayı bu adı taşımakta ise de gerçekte İskender’in ölümünden sonra Fenike’de hüküm süren yerli bir krala aittir. Hellenistik Dönem içinde değerlendirebileceğimiz bir diğer önemli eser de Karya Satrabı Mausolos’un Bodrum'daki anıt mezardır. Dünyanın yedi harikasından biri olarak kabul edilen eserin büyük bir bölümü şu anda British Museum'da sergilenmektedir.Okuma, Anlama, Araştırma, Tartışma
1. Bu uygarlığı doğuran koşullar nelerdir? Başka kaynaklara da bkz.
2. Helenistik İmp’un kısa siyasi tarihinde belli başlı aşamalar nelerdir?
3. Sosyo- Kültürel yapı nasıl şekillenmişti? Bunları nereden biliyoruz? Bulgular…?
4. Dünya tarihi açısından Helenistik Uygarlığının anlamı nedir?
................
ayrıca bkz.
İskender ve Nibelungen Efsanelerinde Attila ve Hunlar (Bir İskender efsanesinden bahsediliyor)
İskender'in Fetihleri: https://www.youtube.com/watch?v=Sa5eqaYwQ2Q&index=20&list=PLSQl0a2vh4HB9UeibLURBlcdR4XzputM9
Hellenistik Dönem: https://www.youtube.com/watch?v=AgYVtucDPt8&index=22&list=PLSQl0a2vh4HB9UeibLURBlcdR4XzputM9
DİĞER bloglarıma da bkz.
"MAYA MOR RASTGELE KARŞILAŞMALAR" TEFRİKA ROMAN
https://tefrika-mayamor.blogspot.com/
TARİH İÇİN KAYNAK
https://kaynaklarlatarih.blogspot.com/
ANLATI, ÖYKÜ, OYUN
https://babillkulesi.blogspot.com/
2 yorum:
Kutlarım. Benzer bir çabayı ben de sürdürüyorum.
https://bberksan.blogspot.com.tr/
Sizin gibi öğretmenlerin çoğalması dileğiyle...
Sayfalarınıza baktıkça merakım arttı. Siz bu bilgileri hangi seviyedeki eğitim için kullanıyor sunuz? Tekrar kutlarım.
Yorum Gönder