19. yy Osmanlı Açıklamalı Kronolojisi, Belli Başlı Olaylar

Dilara Kahyaoğlu

1998

1804--Sırp isyanı

1805--Mısır’da Mehmet Ali zorla vali olur, Osmanlı bu durumu tanımak durumunda kalır.

1806--Osmanlı- Rus savaşı başlıyor.

1807--İngiliz donanması İstanbul’a geldi, Rusya ile anlaşılmasını istiyorlar. Amaç Rusya ile savaşı önlemek ve Fransa-Osmanlı ittifakını bozmak. Donanma, dönüşünde Mısır’a başarısız bir saldırı girişiminde bulunur. 

1807--III.Selim, Kabakçı Mustafa İsyanı ile tahtan indirilir ve öldürülür.

1807--Napolyon, Rusya ile Tilsit antlaşmasını yapar.

1808--Rusçuk Ayanı  Alemdar Mustafa Paşa, İstanbul’a gelir ve II.Mahmut’u tahta çıkarır

1808--Alemdar Mustafa Paşa sadrazam olur ve padişah ile ayanlar arasında SENEDİ İTTİFAK imzalanır. Sekbanı Cedid isimli yeni bir ordu kurulur. Yeniçeri ayaklanması ile Alemdar da öldürülür.

1809--Fransa, Rusya’nın Eflak ve Boğdan’ı almasını onaylar (Erfurt Ant.) Osmanlılar yalnız  kalır.

1812--Fransa’ya güveni kalmayan Osmanlı devleti Rusya ile Bükreş antlaşmasını yapar.

Buna göre; Eflak, Boğdan, Osmanlılarda kalır ama Sırbistan’a da imtiyaz (ayrıcalık) verilir.

1820--Aleksandr İpsilanti, Eflak’ta Yunan isyanını başlatır. Başarılı olamaz.

1821--Mora’da Yunan isyanı başlar .Avrupa isyanı destekler. Osmanlı zor durumda kalır.

1822--Hicaz ve Habeş valiliklerini alan Mehmet Ali Paşa bu tarihte Sudan’ı da alarak Mısır devletini kurar. Fransızların da yardımlarıyla Mısır’da büyük bir yenilik hareketi başlatır.

1826--II.Mahmut Yeniçeri Ocağını kaldırır ve ancak bundan sonra Islahatlarına başlayabilir.

1827--Zor durumda kalan Osmanlı, Mısır’dan yardım ister. Mora ve Girit valiliği vadedilen Mehmet Ali  yardım teklifini kabul eder. İsyan Mısır kuvvetlerince bastırılır.

1827--Navarin Olayı; İngiltere, Rusya ve Fransa anlaşarak Osmanlı ve Mısır donanmasını Navarin’de yakarlar. Batılılar için esas mesele Akdeniz’de güçlü bir Mısır’ın ortaya çıkmasını engellemektir.

1828--Ruslar, Osmanlılara savaş ilan eder. Doğudan Erzurum’a, batıdan Edirne’ye kadar ilerlerler.

1829--Edirne Antlaşması... Osmanlılar, Ruslar ile antlaşma imzalar. Buna Göre; Yunanistan Bağımsız olur. Eflak, Boğdan ve Sırbistan’da özerk bir yapı oluşur. Rus Ticaret gemileri Boğazlardan serbestçe geçme hakkını elde ederler.

1830--Fransızlari Cezayir’i işgal ederler. Cezayir elden çıkar.

1833--Mora ve Girit’i alamayan Mehmet Ali Suriye’yi ister ama olumlu yanıt alamayınca  Osmanlı’ya karşı savaş başlatır.Osmanlılar yenilir. Ruslardan  yardım istenir. "Denize düşen yılana sarılır." Rus donanması İstanbul’a gelir.

1833--Kütahya Antlaşması; İngiltere ve Fransa, Rusya’ya müdahale imkanı vermemek için Mısır ile Osmanlı arasına girerler ve antlaşma yapılır. Buna göre: Mısır’a; Girit, Suriye, Mısır ve Cidde valiliği verilir.

1833--II.Mahmud, Ruslarla Hünkar İskelesi Antlaşması'nı imzalar. Buna göre; Osmanlı saldırıya uğrarsa Rusya yardıma gelecek. Rusya saldırıya uğrarsa Osmanlı  boğazları kapatacaktır. Antlaşma 8 yıllıktır.

1838--Balta Limanı Ticaret antlaşması İngiltere çok önemli ayrıcalıklar alır. Tekel sistemi ve  iç gümrük  uygulaması kaldırılır. 

1839--Mehmet Ali bağımsızlığını ilan eder. Nizip’te Mısır ordusu ile savaşan Osmanlılar  yenilir. II. Mahmud ölür, yerine oğlu Abdülmecit padişah olur.

1839--Tanzimat Fermanı ilan edilir.

1840--"Mısır Sorunu", Avrupa sorunu haline gelir. İngiltere, Avusturya, Prusya, Rusya ve  Osmanlı delegeleri Londra’da toplanarak Mısır sorununu görüşür. Londra Antlaşması imzalanır. Buna göre: Mısır, hukuken Osmanlıların olmakla beraber, Mehmet Ali Paşa ve  oğullarına bırakılır. Mısır yıllık vergi ödeyecektir. Suriye, Adana ve Girit’i Osmanlılar geri alır.

1841--Londra Boğazlar Antlaşması; Avrupalı devletler Londra’da toplanarak Boğazlar konusunu uluslararası bir statüye bağladılar. Buna göre: Boğazlar Osmanlı egemenliğinde  kalacak ve barış zamanı Boğazlardan hiçbir yabancı savaş gemisi geçemeyecektir.

1853--Kırım savaşı...  Osmanlılar ve Ruslar arasında başlar.

İngiltere ve Fransa Rusya’nın güneye inmesini engellemek amacıyla Osmanlı’nın yanında yer alır bu arada Rusya,  Sinop’ta bulunan Osmanlı donanmasını yakar. İngiliz, Fransız, Piyemonte ve Osmanlı kuvvetleri Kırım’a çıkar. Rusya barış ister.

1856--Islahat Fermanı ilan edilir.

1856--Paris Antlaşması yapıldı. Buna göre; Osmanlı Devleti Avrupa devleti sayıldı ve toprak bütünlüğü Avrupa devletlerinin güvencesi altına alındı. Karadeniz savaş gemilerine kapatıldı (her iki taraf için). Boğazlar 1841 antlaşmasına göre yönetilecekti.

1861--Abdülaziz tahta geçti.

1861--İtalya siyasi birliğini kurarak yeni bir  devlet olarak Avrupa’da yerini aldı.

1870-1871--Prusya (Almanya)- Fransa savaşı

1871--Fransa, Almanya’ya yenilerek Alsace-Lorraine’i Almanya’ya bıraktı. Almanlar siyasi birliklerini kurdular.

1871--Londra konferansı ile Rusya Karadeniz'de savaş gemisi bulundurma ve tersane yapma  hakkını elde etti. Panslavizm politikası Rusya tarafından uygulanmaya           başlandı.

1875--Avusturya ve Rusya’nın kışkırtması ile Hersek, Sırbistan ve Bulgaristan’da isyan çıkar.

1876--II. Abdülhamid padişah oldu. KANUNİ ESASİ ilan edildi.

1876--Tersane/İstanbul  Konferansı; alınan kararları Osmanlı kabul etmeyince konferans dağıldı.

1877--Osmanlı- Rus Savaşı başladı. Ruslar doğudan Erzurum’a, batıdan ise Edirne’ye kadar  geldiler. Osmanlı Antlaşmaya razı oldu.

1878--Önce Ayastefanos Antlaşması yapıldı ama Batılı devletler bunu ağır buldukları için  antlaşmanın yeniden  gözden geçirilmesine karar verildi.

1878--Berlin Antlaşması yapıldı. Buna göre; Bulgaristan üçe bölündü, asıl Bulgaristan Prensliği oluştu,  Bosna-Hersek Osmanlı’ya verildi ama o an için yönetimi Avusturya’ya bırakıldı.Romanya, Sırbistan ve Karadağ tam bağımsız oldu. Kars, Ardahan ve Batum Rusya’ya bırakıldı. Teselya, Yunanistan’a verildi. Ermeni bölgelerinde ve Girit’te  ıslahat yapılacaktı.

1878--Kıbrıs, İngilizlere üs olarak verildi.

1881--Tunus, Fransızlar tarafından işgal edildi.

1882--Mısır, İngilizler tarafından işgal edildi.

1887--Doğu Rumeli Vilayeti, Bulgaristan’a bağlandı

1897--Girit yüzünden Osmanlı-Yunan savaşı çıktı. Girit’e muhtariyet verildi. (Osmanlı tarihinin en az bilinen savaşı)

1908--II.Meşrutiyet ilan edildi.

Kaynak

Türkiye Tarihi, Cem Yayınevi, 1988, cilt 3, s:151-164

AnaBritannica, Osmanlı Maddesi, cilt 17



Yazar adı belirtilmeden, aktif link verilmeden kullanılamaz, alıntılanamaz.