Seçilmiş Olgu ve Kavramların İlişkisini; Zihin Haritasıyla Göstermek

Dilara Kahyaoğlu
2007

(Küçük grup çalışması) “Sayfa 44’ten 53’e kadar olan bölümdeki bütün malzemeleri kullanarak
dönemin özelliklerini yansıtan; seçilmiş isim, olgu ve kavramları, ilişkileri,  örnekleri gösteren bir çizelge/zihin haritası hazırlayacaksınız. Çizelgenizde yer alan kavram ve olguları destekleyen kaynakları/belgeleri okla veya numarasını yazarak ilgili konuyla ilişkilendirin” (örnek) yönergesi verilir.

Kaynak: 20.Yüzyıl Dünya ve Türkiye Tarihi için Öğretmen Kitabı, "20 yüzyılın Şafağı" içinde, Tarih Vakfı Yayınları, Ekim 2007, s.60

Yapılandırılmış Yöntemle Kaynak Analizi

Dilara Kahyaoğlu

2007

Kaynakların Numaralandırılması 

I. Adım

Kaynakların analizi

(Sınıf çalışması) Önce Sayfa 44’den 53’e (kaynak kitap) kadar olan bölümdeki bütün malzemelere bir numara verilir. Herkesin aynı numarayı vermesi önemli olduğundan, öğretmen yönlendirmelidir.

     

(Ev çalışması) Daha sonra öğrencilerin Sayfa 44’den 53’e kadar olan bölümdeki bütün yazıları okumaları ve resimleri incelemeleri istenir…

          

(Küçük grup çalışması) Aşağıda belirtilen kriterler kullanılarak,

kaynakların tek tek analiz edilmesi sağlanır (bkz Analiz Kriterleri). Bu uzun

sürecek bir işlem olduğu gibi, öğretmenin  yardımına da ihtiyaç duyulabilir, 

ayrıca araştırma da gerektirebilir ama sonuç olarak kitaptaki kaynaklardan

yararlanmak, onları yorumlamak esastır. Sınıfta bitmeyen çalışmalara evde de 

devam edilebilir.

Çalışmanın ardından grupların çalışmaları pano üzerine asılır ve

Önünde tartışma yapılır. Ortaya çıkan çalışma örnek 1 ve 2'ye benzeyecektir. 

Sanatta Devrim

Dilara Kahyaoğlu

2007

I. Adım (Küçük grup çalışması)

20. yüzyıl Dünya ve Türkiye Tarihi s. 50

Fotoğraf Analizi için Sorular

Dilara Kahyaoğlu

2007

(Bireysel çalışma) “Sayfa 44’te (kaynak kitap) bulunan fotoğrafı  birkaç dakika boyunca dikkatle ve sessizce inceleyiniz. Daha sonra sizlere vereceğim soruları kullanarak analiz çalışması yapacaksınız” yönergesi verilir. Çalışma bitiminde  paylaşım yapılır (örnek). 

Oyuncak silahlı
                     Japon okul öğrencileri

*Örnek Sorular: 

BULGU OLARAK BİR FOTOĞRAFI ANALİZ ETMEK
(arşiv fotoğrafları)

I. AŞAMA

Tam olarak ne görüyorsanız  onu betimleyin. Baktığınız şeyle ilgili tahminde bulunmaya çalışmayın. Araştırma yapmanız gerektiyse sadece o sonuçları belirtiniz (bu aşamada).

                       

*Bu fotoğrafta neler oluyor? Ne görüyorsunuz?

*İnsanlar ya da nesneler kim? Ne? Yorum yapma, ne görüyorsan onu söyle/yaz.

*Bu fotoğraf kabaca ne zaman çekilmiş olabilir? İpucu nedir? 

*Yılın hangi dönemi? İpucu nedir?

*Bu doğal bir resim mi? Yoksa özellikle mi poz verilmiş? Nereden anladınız?

*Fotoğrafın türü  ne?  Ne fotoğrafı? Sanat, reklam, haber, propaganda… Gerekçeniz nedir?

*Fotoğrafı çeken kim? Belli mi? Belliyse hakkında ne biliyoruz? Sadece araştırma sonuçlarını ifade ediniz. Bulamadıysanız, bilmiyorum, belli değil, demeniz yeterlidir. Bu da bir sonuçtur. 

*Bu fotoğrafa ilişkin vardığınız sonuçları kontrol etmenize yaracak başka tarihsel  kaynaklar neler olabilir? İsimlerini yazınız.

*Bu fotoğraftaki sahnenin ima ettiği olaylar hakkında önceden neler biliyordunuz? Yine sadece bilgiye başvurun, yorum yapmayın. 

Görsellerle Çalışmak..

Dilara Kahyaoğlu

2007

Bütün çalışmalar sınıf çalışması şeklinde yapılabilir.

I. Adım

“Sayfa 7’de bulunan (Kaynak Kitap) Goya’nın “3 Mayıs 1808” tablosu ile sayfa 39’da bulunan Van Gogh’un  “Yıldızlı Gece” tablosunu karşılaştırın.”

-Tabloların konusu nedir?

-Resim tekniği açısından gördüğünüz benzerlik ve farklılıklar nelerdir?

-Tabloların bulunduğu bölümlere dikkat edin… Niye bu bölümlere yerleştirilmiş olabilirler?

20. Yüzyıl Dünya ve Türkiye Tarihi, s.7

20. Yüzyıl Dünya ve Türkiye Tarihi, s.39

Karşılaştırmalı Okuma ve Çıkarımda Bulunma

Dilara Kahyaoğlu

2007

I. Adım (Ev çalışması)

Hazırlık

         (Kaynak kitap)  Sayfa 31’deki “uygarlık” isimli belge (kaynak A)  ile, sayfa 41’deki Sosyal Demokrasi isimli belge (kaynak B) okunmak üzere verilir. Öğrenciler analitik okuma yaparak hazırlanırlar.

Kaynak A                                                          Kaynak B

II. Adım (Küçük grup çalışması )

Karşılaştırmalı okuma ve Çıkarsama

“Soruları kullanarak iki metni karşılaştırınız ve tartışınız, görüşlerinizi  ilgili yerlere yazınız” yönergesi verilir (örnek).

Tarihsel Karikatürlerin Analizi

Dilara Kahyaoğlu

2007

(bireysel çalışma)

          Aşağıdaki  karikatür, örnek çizelgede belirtilen sorularla analiz

edilir (örnek). Ondan önce açıklama yazısının (solda) okunması ve karikatürün sessiz bir şekilde incelenmesi sağlanmalıdır çünkü başkalarının fikirlerini duymadan önce, herkesin kendi algı ve düşünceleri ile baş başa kalması önemlidir.

Sorular yazılı veya sözlü yanıtlanır. Soruların yanıtları bilinmiyorsa boş bırakılır. Bazen araştırma için zaman da tanınabilir. Çalışmanın sonunda sınıf tartışması yapılır. 

 20.Yüzyıl Dünya ve Türkiye Tarihi , Tarih Vakfı Yayınları, 2005, s.36

Nedenler ve Sonuçlar İlişkisinin Balık Kılçığı Tekniğiyle Analizi

Dilara Kahyaoğlu

2007

I. Adım (öğretmen sunumu)

Nedir?

Balık kılçığı tekniğinden yararlanarak neden-sonuç ilişkilerinin nasıl gösterildiği örneklerle gösterilir (bkz. yöntem-teknik ve nedir?).

Nedir?

tarihte neden ve sonuç ilişkisi

“Günlük yaşamda olsun, tarihsel süreç içinde olsun, hiçbir önemli olay tek bir  nedenin sonucu olamaz. Değişik düzeylerde bir çok nedenin bulunması olasıdır ve araştırmacı, kendisine önemli görünen nedenleri rastlantısal ve önemsiz nedenlerden ayırt etmelidir.”

(E.H.Carr, Tarih yazımında nesnellik ve yanlılık, imge, 1992 )

Karşılaştırmalı Kavram Çalışması: “Nedir, Ne Değildir !”

Dilara Kahyaoğlu

2007

I. Adım (ev çalışması)

Açıklamalı kronoloji hazırlanması

Sayfa 35-39 arasındaki ana metin kullanılarak [burada kullanılan örnek budur, farklı metinlerle de aynı çalışma yapılabilir elbette] açıklamalı kronoloji çalışması yapılır. Bu çalışma ana metindeki bilgilerin kavranılmasına dönük giriş niteliğinde bir etkinlik olarak düşünülmelidir.

II. Adım (küçük grup çalışması)

Kavram çalışması 1:    “…” nedir?

         

Batılılaşma, modernleşme, liberalizm, sosyal-devlet, milli iktisat, kavramlarından her biri bir gruba verilir; öğrenciler birikimlerini kullanarak ve  35-39 arasında yer alan ana metinden yaralanarak aşağıdaki çalışmaları yaparlar.

örneğin:

 “ Batılılaşma deyince aklıma gelenler …” sorusunu düşünerek aklınıza gelenleri zihin haritası tekniğini kullanarak gösterin.” Yönergesi verilir.

Diğer kavramlar için de aynı beklenti geçerlidir. Her grup farklı bir kavram üzerinde çalışır.

          Çalışma sonunda örnekte olduğu gibi bir model ortaya çıkabilir. Aşağıdaki örnek sadece “batılılaşma” ile ilgili olarak hazırlanmıştır.

İnsanlar, Mekanlar, İlişkiler Haritasıyla 19.Yüzyılda Gündelik Yaşamın Analizi

Dilara Kahyaoğlu

2007

 I. Adım (sınıf çalışması)

“insanlar- mekanlar- ilişkiler haritası” nedir?

Örnek 1’de  Abdurrahman Sarıpınar isimli, günümüzde yaşayan bir köylünün gündelik yaşamına dair ipuçlarını barındıran bir öykü var… Bu anlatıdaki ipuçlarından yararlanarak  “insanlar- mekanlar- ilişkiler haritası” hazırlanmıştır (örnek 2).

          

Yöntem öğretme çalışması şu şekilde yapılabilir.

*Öykü okunmaz. Sadece harita (örnek 2) dağıtılır ve öğrencilere sorular sorarak yorum yapmaları istenir:

*Abdurrahman Ağa nasıl yaşar? Bir günü, bir haftası, bir ayı nasıl geçer?

*En çok ve en az ilişkide bulunduğu mekanlar neresidir? Onun için olmazsa olmaz mekan neresidir. Neden?

             *Eviyle ilişkisi nasıldır?

             *Şehre ne için gelip gidiyor olabilir?

*Abdurrahman Ağa yerine karısının hayatını böyle bir haritaya dönüştürseydiniz tasarımını      nasıl yapardınız?

Daha sonra öykü okunur. Öğrenciler verdikleri yanıtlarla öyküden edindikleri

verileri ve izlenimlerini karşılaştırır. Öğretmen tekrar sorar

          *Şimdi ne düşünüyorsunuz? 

Toplumsal Değişimi Simgelerle Anlatmak

Dilara Kahyaoğlu

2007

I. Adım (küçük grup çalışması)

Değişimin simgeleri çizelgesinin hazırlanması

         

“Size dağıtılan tablodaki örnekleri dikkate alarak “değişen toplumsal yaşamı temsil eden simgeler bulun. Bunu yapabilmek için kaynak kitabın sayfa 25-31 arasında yer alan ana metni, görselleri ve alt yazılarını çok dikkatle okumalı ve incelemelisiniz. Ayrıca kitabın önceki bölümlerde yaptıklarınızı hatırlayıp birikiminizi kullanınız” yönergesi verilir. (örnek)

malzeme

Büyük boy kağıt. A3 olabilir veya dört tane A4 kağıdı bir araya getirilerek yapıştırılır. Ayrıca renkli kalemler boyalar.

Dikkat: Bu simgeler her şey olabilir, bu konuda zorlamaya gerek yoktur. Önemli olan neden onu seçtiklerini açıklayabilmeleridir. Yani üzerinde düşünülmüş, tartışılmış, mantıklı bir açıklamanın olması yeterlidir. Bir kısmı boş bırakılabilir. O zaman onlarla ilgili bir şeyler buldukça gelip listeyi tamamlarlar. Veya akıllara takılmış bir soru olarak da kalabilir…

19. yy Osmanlı Açıklamalı Kronolojisi, Belli Başlı Olaylar

Dilara Kahyaoğlu

1998

1804--Sırp isyanı

1805--Mısır’da Mehmet Ali zorla vali olur, Osmanlı bu durumu tanımak durumunda kalır.

1806--Osmanlı- Rus savaşı başlıyor.

1807--İngiliz donanması İstanbul’a geldi, Rusya ile anlaşılmasını istiyorlar. Amaç Rusya ile savaşı önlemek ve Fransa-Osmanlı ittifakını bozmak. Donanma, dönüşünde Mısır’a başarısız bir saldırı girişiminde bulunur. 

1807--III.Selim, Kabakçı Mustafa İsyanı ile tahtan indirilir ve öldürülür.

1807--Napolyon, Rusya ile Tilsit antlaşmasını yapar.

1808--Rusçuk Ayanı  Alemdar Mustafa Paşa, İstanbul’a gelir ve II.Mahmut’u tahta çıkarır

1808--Alemdar Mustafa Paşa sadrazam olur ve padişah ile ayanlar arasında SENEDİ İTTİFAK imzalanır. Sekbanı Cedid isimli yeni bir ordu kurulur. Yeniçeri ayaklanması ile Alemdar da öldürülür.