Genetik ve Sağlık: Bir Konunun Farklı Perspektiflerden Tartışılması

Dilara Kahyaoğlu
2009 

“Etik” ve “Genetik ve Sağlık” kartları bireysel olarak okunur veya farklı yöntemler de bulunabilir. Zaman darlığı yaşanıyorsa öğrencilerin evde okuması ve öğretmenin dersin başında konunun özetini yapması yeterli olacaktır.

Kartın okunması bittikten sonra bu konunun farklı perspektiflerden tartışılmasını sağlamak amacıyla aşağıdaki gibi bir çalışma örgütlenebilir.

Bu çalışmada sınıf üç gruba ayrılır. Her bir grup temsil ettiği grubun görüşlerini savunur. Tartışmanın kendini tükettiği hissedildiğinde -ama tartışmanın formatı gereği bu süre on veya onbeş dakikayı geçmezse iyi olur- öğrencilerin ait olduğu gruplar değiştirilir, örneğin doktorları temsil edenler, sigorta şirketini temsil eder. Yine on veya onbeş dakika tartışılır ve gruplar son olarak daha önce temsil etmedikleri grubu da temsil ederek son kez tartışırlar. Öğrenciler daha önceki gruplar tarafından ileri sürülen argümanlardan daha farklı argümanlar bulmaya zorlanmalı, tartışma kendini tekrar etmemelidir. Eğer öyle bir sonuç çıkıyorsa tartışmayı cok da uzatmanın yararı olmayabilir. Daha sistematik belirtmek gerekirse:

1. adım: (Grup Çalışması)

ilk gruplara konular ve sorular daha önceden verilir (örnek). Gruplar bu soruların cevaplarını argümanlarını da oluşturarak yanıtlar ve tartışmaya hazır olarak gelirler. Soruların tamamını bütün gruplar ve hatta sınıf bilir. Öğretmen de bu sorular çerçevesinde tartışmayı yönetir. Sorular sınıfça birlikte çıkarılabileceği gibi öğretmen de hazırlayabilir.

Eğer sınıf çok kalabalıksa, bir grup gönüllü veya görevlendirilen öğrenci ile de çalışılabilir. Grup sayılarının altı kişiden fazla olması zorluk yaratır. En ideali dört veya beş kişidir.

Örnek    Farklı Perspektiflerden Tartışma

HASTA	DOKTOR	SİGORTA ŞİRKETİ
Sorular Genetik yapımdan dolayı tehlikeli bir hastalığa yatkın olduğumu öğrenmeli miyim? Bu bana ne kazandıracak? Çocuğumun veya yakınlarımınkini de öğrenmeli miyim? Onlara söylemeli miyim? Yatkınlık ile kesinlik aynı şey değildir, o zaman bu durumda boşu boşuna büyük acılar çekmez miyim(z)? Bana ait bilgileri kimler bilmeli? Ya bu bilgiler başkasının eline geçerse, ya işimden olursam, ya çocuğumun sağlık sigortasını hiç yapmazlarsa…	Sorular Bir hastama her zaman doğruyu söylemeli miyim? Bu hastama ne kazandıracak? Bana ne kazandıracak? Ya çaresi olmayan bir hastalıksa? Bu bilgileri kimler bilmeli? Ya şu veya bu şekilde bu bilgiler başkalarının da eline geçerse? Ya bu bilgileri ileride ortaya çıkabilecek yasalar gereği belli yerlere vermeye zorlanırsam? Bunu yapmalı mıyım? Hastalarımın başına gelenler beni hiçbir şekilde ilgilendirmez, diyebilir miyim? Benim sorumluluğum  nedir? Bu sorumluluğun sınırları nereye kadardır? Yatkınlık ile kesinlik aynı şey değildir, o zaman bu durumda belki de boşu boşuna büyük acılar çekilmez mi?	Sorular Üyelerimizin genetik yapılarından dolayı tehlikeli bir hastalığa yatkın olduğunu öğrenmeli miyiz? Bilmek bize ne kazandıracak? Bilmemek neler kaybettirecek? Genetik yapı, bu kadar önemliyse ve insanın geleceğini belirleyen ana faktörlerden biriyse; ileride hastalanacağı belli çok sayıda kişiyi bizlerin önceden bilmesi şirketin geleceği açısından önemli değil midir? Bir sigorta şirketinin etik kuralları neler olmalıdır? Bütün kararlarımızı sadece maddi kazanç veya kayıp üzerinden düşünerek almak doğru mudur? Tehlikeli hastalıklara genetik yatkınlığı olmayan kişilerin ödediği primlerle tehlikeli hastalığa yakalanma olasılığı yüksek kişilerinin yükünü çekmeleri doğru mudur? Yatkınlık ile kesinlik aynı şey değildir, o zaman bu durumda belki de boşu boşuna üyelerimizle karşı karşıya gelmiş olmuyor muyuz?
Cevaplar	Cevaplar	Cevaplar
Argümanlar ÇÜNKÜ…	Argümanlar ÇÜNKÜ…	Argümanlar ÇÜNKÜ…

2. adım (sınıf tartışması)

Saptanan ve tartışma esnasında doğaçlama olarak çıkan sorular çerçevesinde, öğretmenin kolaylaştırıcı görevini yaptığı bir sınıf tartışması yapılır. Sınıfın tamamı bu çalışma içinde yoksa onlar da gözlem görevini yerine getirir, not alır ve tartışmanın sonunda görüşlerini söylerler. Tartışma sırasında ortaya çıkan yeni soruları ve/veya cevaplanamayan soruları öğretmen not alarak bir sonraki aşamada, yani grupların temsil ettiği konuların değiştiği aşamada gündeme getirir, böylece tartışma yeni bir canlılık kazanır. Bu tartışmayı münazara gibi düşünmemek gerekir. Yani tartışmanın bir kazananı olmayacaktır. Bununla birlikte güçlü argümanlar getirenleri dolayısıyla dinleyenleri ikna eden kişi ve grupların kimler olduğunu, gerekçesini de söyleyerek açıkça ifade etmeleri konusunda gözlemci öğrenciler uyarılmalıdır.

3. adım (sınıf tartışması)

Grupları temsil eden öğrenciler, yer değiştirir, başka bir grubu temsil ederler. Bu çalışmanın bu şekilde yapılacağını öğretmenin daha önceden söylememesinde yarar vardır, sürpriz ve doğaçlamadan bir tartışma olmalıdır. Yoksa ne söyleyeceklerini önceden “ezberlerler”. Öğrenciler, daha önce temsil ettikleri gruptan farklı bir grubu temsil ettiklerinde bocalayabilir, eski görüşlerinden vazgeçmeyebilirler. Burada öğrenciler sahte bir tartışma yapmamalı, ezber cümlelerle sürdürülmeyen bir tartışmaya zorlanmalıdır. Öğrenciler gerçekten de kendilerini yeni temsil ettikleri grubun yerine koymalıdır. Buna rağmen eski görüşlerinin de etkisi ile daha önce o grubu temsil eden gruptan farklı olarak, alternatif görüşler ileri sürebilirler ki bu da istenen bir şeydir. Dolayısıyla bunun bir münazara olmadığını daha baştan öğrencilere çok iyi anlatmak gerekir. 

Bu çalışma, Düşünme Eğitimi dersine kaynak kitap hazırlama projesi kapsamında,  "Genetik" teması için yapılmıştı. Basılmadı.

*Kaynak gösterilmeden, aktif link verilmeden kullanılamaz.