Masalların Analizi İçin Vladimir Propp tarafından Hazırlanan Çizelgeler

 

çizim: Naomi Bardoff

[Bu metin, Propp’un “Masalın Biçimbilimi (Olağanüstü Masalların Yapısı)” eserinin son bölümlerinde bulunmaktadır. Propp'un amacı, Rus halk masallarından oluşan bir külliyatın anlatı yapılarını temel parçalara ayırmak ve sonunda her bir masalın olay örgüsünü temsil eden formüller üretebilen bir sistem yaratmaktı. Propp'a yöneltilen en ciddi olumsuz eleştiri şudur: "İncelediği masalların tarihsel ve sosyal bağlamını tamamen görmezden geldi. Hepsinin aynı "anlatı işlevleri" (olası eylemler) yapısına sahip olduğuna inandığı bir grup Rus halk masalıyla çalıştı." Ve olumlu bir sonuç olarak da şu söylenir: "Yine de Propp'un çalışması daha sonraki Yapısalcı harekette çok etkili oldu ve Claude Lévi-Strauss ve Claude Bremond gibi eleştirmenlere ilham verdi. Alan Dundes'in 1978'de Morfoloji'nin İngilizce çevirisine girişinde belirttiği gibi : "Propp'un çalışması, devasa da olsa yalnızca bir ilk adımdır." Propp'un çalışması, bilişsel psikoloji alanında da okuma sürecine ve çocuklar tarafından hikaye yapılarının tanınmasına yönelik araştırmalarda kullanılmaktadır." kaynak]

Vladimir Propp

Yalnızca kişilerin işlevlerini inceleyebildiğimiz ve bü­tün öbür öğeleri bir yana bırakmak zorunda kaldığımız için, burada olağanüstü masalın bütün öğelerini içeren di­zelgeyi veriyoruz. Bu dizelge, her masalın içeriğini tüket­memektedir ama bunların çoğu söz konusu dizelgede bü­tünüyle yer almaktadır. Çizelgelerin her birini bir kâğıt üzerinde düşünecek olursak, başlıklar yatay olarak, bu başlıkları izleyen veriler de dikey olarak yazılabilir. Kişile­rin işlevleri yukarıda 3. Bölümde belirttiğimiz düzeni izler.

Öbür öğelerin düzeni bazı değişikliklere yol açar ama bu durum genel çizelgeyi değiştirmez. Ayırt ettiğimiz öğele­rin ya da bazı öğe kümelerinin incelenmesi, genel olarak masalın derinlemesine incelenmesine geniş görüş açıları sağlar ve böylece masalın oluşumu ve gelişimi sorunuyla ilgili tarihsel incelemeyi hazırlamış olur.

ÇİZELGE I

Başlangıç Durumu

1. Uzamsal - zamansal tanım ("bir krallıkta")

2. Ailenin kimlerden oluştuğu

a) adlar ve durum

b) kişilerin kategorisi (gönderen, arayıcı, vb.) EK 1

Genetik ve Sağlık: Bir Konunun Farklı Perspektiflerden Tartışılması

Dilara Kahyaoğlu
2009 

“Etik” ve “Genetik ve Sağlık” kartları bireysel olarak okunur veya farklı yöntemler de bulunabilir. Zaman darlığı yaşanıyorsa öğrencilerin evde okuması ve öğretmenin dersin başında konunun özetini yapması yeterli olacaktır.

Kartın okunması bittikten sonra bu konunun farklı perspektiflerden tartışılmasını sağlamak amacıyla aşağıdaki gibi bir çalışma örgütlenebilir.

Bu çalışmada sınıf üç gruba ayrılır. Her bir grup temsil ettiği grubun görüşlerini savunur. Tartışmanın kendini tükettiği hissedildiğinde -ama tartışmanın formatı gereği bu süre on veya onbeş dakikayı geçmezse iyi olur- öğrencilerin ait olduğu gruplar değiştirilir, örneğin doktorları temsil edenler, sigorta şirketini temsil eder. Yine on veya onbeş dakika tartışılır ve gruplar son olarak daha önce temsil etmedikleri grubu da temsil ederek son kez tartışırlar. Öğrenciler daha önceki gruplar tarafından ileri sürülen argümanlardan daha farklı argümanlar bulmaya zorlanmalı, tartışma kendini tekrar etmemelidir. Eğer öyle bir sonuç çıkıyorsa tartışmayı cok da uzatmanın yararı olmayabilir. Daha sistematik belirtmek gerekirse:

Genetik ve Ayrımcılık: Tartışma Konuları

Dilara Kahyaoğlu
2009

1. adım: (Sınıf Çalışması)

”Güdümlü Okumayla Metin Analizi”

Genetik ve Ayrımcılık kartı, güdümlü okuma yöntemiyle okunur. Bir kişi veya öğretmen metni yüksek sesle okurken diğer öğrenciler de ellerindeki kartlardan bunu takip ederler. Gerektiğinde okuma yer yer kesilerek sınıftan gelen sorular tartışılabilir veya öğretmen gerekli açıklamalarda bulunur, böylelikle metnin içeriğiyle ilgili ön çalışma yapılır. Bu çalışma, öğrencilerin ilgili metinde yer alan kavramlarla ilgili ortak bir görüş oluşturmasına yardımcı olan bir yöntemdir. Sınıfta tartışma öncesi temel noktalarda/vazgeçilemeyecek konularda ortak bir “dil” oluşturulması, sağlıklı bir tartışma yürütmek için önemli ve gereklidir. Öğretmenin gelebilecek soruları önceden tahmin etmesi ve hangi konularda açıklama yapacağını önceden saptayarak hazırlık gelmesi de önemlidir (örnek 1).

   Örnek 1 Gelebilecek Sorular ve Açıklama Yapılacak Noktalar

Oğuz Atay, Bir Bilim Adamının Romanı: Bilim Nedir?

Dilara Kahyaoğlu
2009

Oğuz Atay, Bir Bilim Adamının Romanı-Mustafa İnan'dan:

"Bilim Nedir?"
"... İnsanlarımızı önce düşünmeye, doğru düşünmeye sevk etmek lazım. Konuştukları dili düşünsünler, kullandıkları kelimeleri düşünsünler ve her şeyden önce de bir bilimsel araştırma yaparken, ne yaptıklarını, ne yapmak istediklerini, nereye varmak istediklerini düşünsünler. Zannediyorlar ki kendilerine lazım olan şey, karşılarına çıkan matematik denklemleri çözmek, eğrileri çizmek ve buldukları sonuçları hemen Almanca’ya, İngilizce’ye çevirerek yabancı dergilere göndermek ve başkalarının kitaplarında bu makalelerden bahsedilmesini temin etmek. Peki bütün bunları neden yapıyorsunuz? Efendim bilim uğruna yapıyoruz. Peki şimdi bir an için bütün şu yüksek denklemleri ve uzun sonuçları bırak da bana söyle. Bilim nedir? Efendim? Bilim nedir? dedim. Bilim mi nedir? Evet. Efendim bilim, uğraştığımız şeydir. Bilim her şeyden önce, üniversiteyi bitirdikten sonra 'bilim yoklaması' ve 'yabancı dil sınavı' gibi engelleri aşarak doktora öğrencisi olmaya hak kazanabilmek için gerekli bir şeydir.