1930'ların Dünyası-Kronoloji Hazırlamak

Dilara Kahyaoğlu
2007

Öğrencilerden 1930ların dünyasının siyasi, sosyal gelişmeleri ile ilgili bireysel çalışma yapmaları istenir. Gelen malzemeler gruplar içinde tartışılır, elenir, kısa anlaşılır cümleler haline getirilir. Böylece her bir grubun “1930’ların dünyası kronolojisi” ortaya çıkar. Daha sonra bunlar seçilen bir komisyon tarafından bir araya getirilebilir. Böylelikle de sınıfın ortak bir kronolojisi ortaya çıkabilir. Veya sadece bir grupta olan çok önemli konular keşfedilir ve  bütün grupların bunu kendi kronolojilerine not etmesi sağlanır. Böyle bir çalışma uzun süreceği için hızlandırmak adına  çeşitli tedbirler almak doğru olur. Burada amaç döneme geniş bir pencereden yaklaşılmasını sağlamaktır. Yani savaştan önce Avrupa /Dünya nasıldı? Atmosfer vb. konusunda savaş öncesi dünyayı kavramak ve II.Dünya Savaşı’nı böyle bir zamansal algılamanın üzerine oturtmak iyi olacaktır.

Çalışma büyük boy poster şeklinde de yapılabilir. Hatta onlardan en eksiksiz olanı veya sınıfça kabul edileni sınıfın duvarına asılır. II.dünya savaşı işlendiği sürece bu poster duvarda asılı kalır. Çeşitli çalışmalarda gelişmeleri hatırlamak için sık sık gidip bakılabilir.

Çizelge için benim seçtiklerimi aşağıda belirttim (örnek) … Bunun aynısı olmak zorunda değil elbette… Bakalım öğrenciler neler bulacak, neleri önemli görüp yazacak,  neleri atacaklar… Bunun izlenmesinin önemli olduğunu düşünüyorum, bu nedenle grup çalışması sırasında öğretmenin bütün grupları dolaşarak onları izlemesi çok işe yarıyor, özellikle sınıf tartışmalarını yönlendirirken ele alınması gereken konuları saptamanızda…

Örnek       1930’ların Dünyası [1]

1929	*Yugoslavya kralı, ülkede askeri diktatörlük kurdu.
	*SSCB’de bazı ileri gelen partililer tutuklandı.
	*İtalya’daki seçimlerde faşistler oyların % 99’unu aldı.
	*İlk Oscar ödülleri verildi..
	*SSCB, Çin’le diplomatik ilişkilerini kesti.
	*İngiliz-SSCB ilişkileri yeniden kuruldu.
	*Japonlar Mançurya’yı istila etmeye başladı
1930	*İspanya diktatörü Rivera,  öğrenci gösterileri sonucu istifa etti.
	*Hindistan’da Mahatma Gandhi, hükümetin tuz tekelini protesto için 300 millik yürüyüş başlattı.
	*İngiltere işsiz sayısının 1,5 milyona ulaştığı açıklandı.
	*Mahatma Gandhi tutuklandı.
	*İlk dünya futbol şampiyonasını Uruguay kazandı.
	*Arjantin başkanı bir hükümet darbesi ile devrildi.
	*Almanya’da Naziler sosyalistlerden  sonra ikinci büyük parti durumuna geldiler.
	*Brezilya’da ordu iktidarı ele geçirdi.
	*Avusturya’da seçimleri sosyalistler kazandı. Naziler ve komünistler parlamentoya giremedi
	*İspanyada cumhuriyetçi darbe girişimi başarısızlıkla sonuçlandı.
1931	*Gandhi serbest bırakıldı.
	*Almanya’da işsiz sayısı, 4.9 milyona ulaştı.
	*İspanya’da kral tahtan çekildi cumhuriyet ilan edildi.
	*Gandhi, Hindistan’a bağımsızlık verilmesini istedi.
	*İspanya’da genel seçimleri sosyalistler kazandı.
	*ABD’li bilim adamı Edison öldü.
	*İngiltere’de genel seçimi muhafazakarlar kazandı
1932	*Gandhi tutuklandı.
	*ABD’de işsiz sayısı 8,2 milyona ulaştı.
	*Japonlar Şanghay’ı işgal etti.
	*60 ülkenin katıldığı silahsızlanma görüşmeleri Cenevre’de başladı.
	*Almanya’daki cumhurbaşkanı seçimlerini, oyların % 53’nü alan Hindenburg kazandı. Hitler oyların % 36,8’ini aldı.
	*Fransa’daki seçimlerde sol kanat partileri çoğunluğu elde etti.
	*Yunanistan’da Venizelos başbakanlıktan istifa etti.
	*Almanya’da yeni hükümeti Von Papen kurdu ve Nazilerin yarı askeri örgütü SA ve SS’ler üzerindeki hükümet yasağını kaldırdı.
	*Portekiz’de faşist yönetimin başkanlığına Salazar getirildi.
	*Almanya’daki  seçimlerde 230 milletvekilliği elde eden Naziler birinci parti durumuna geldi; sosyal demokratlar 133, komünistler 89 milletvekili çıkardı.
	*Almanya’da Hitler, Şansölye Von Papen’in yardımcısı olmayı reddetti.
	*Dünya barış konferansı Viyana’da toplandı.
	*Bağımsızlığını kazanan Irak, Milletler Cemiyeti’ne katıldı.
	*ABD  başkanlığına, demokrat aday F. Roosevelt seçildi
	*Almanya’da hükümet kuramayan Von Papen şansölyelikten istifa etti. Yerine Kurt Von Schleicher atandı.
	*Hindistan’daki İngiliz yönetimi, aralarında Gandhi’nin de bulunduğu 28 000 mahkumu serbest bıraktı.
1933	*İspanya’da yaygınlaşan ayaklanmalardan  sonra sıkıyönetim ilan edildi.
	*30 Ocak: Hitler Almanya şansölyesi oldu.
	*28 Şubat: Berlin’de büyük Reichstag yangını çıktı.
	*15 Mart: Almanya’da Hitler, Üçüncü Reich’i ilan etti.
	*20 Mart: Münih yakınlarında ilk toplama kampı açıldı.
	*28 Mart: Hitler Yahudileri ve Yahudi mallarını boykot için emir verdi.
	*8 Nisan: Almanya’da Ari olmayan memurlar emekliye sevk edildi.
	*2Mayıs: Hitler, sendikaları yasakladı.
	*10 Mayıs: Berlin Üniversitesi önünde Naziler, Alman asıllı olmadığı gerekçesiyle bir çok yazarın kitabını yaktı.
	*28 Mayıs: Naziler Alman Komünist Partisi’nin bütün mallarına el koydu.
	*Gandhi, bir yıl hapis cezasına çarptırıldı.
	*14 Temmuz: Naziler bütün muhalefet hareketlerini yasakladı.
	*26 Temmuz: Hitler, körlük, sağırlık gibi fiziksel rahatsızlıklara sahip olan Almanların kısırlaştırılacağını açıkladı.
	*Açlık grevi yapan Gandhi, 40 kiloya düşünce hapisten çıkarıldı.
	*İtalya, SSCB ile saldırmazlık antlaşması imzaladı.
	*29 Ağustos: Naziler tarafından tutuklanan Yahudiler toplama kamplarına gönderildi.
	*Avusturya şansölyesi bütün yetkileri elinde topladı.
	*14 Ekim: Hitler, Berlin’deki Nazi toplantısında; Cenova Silahsızlanma Konferansı’na katılmayacağını ve Milletler Cemiyeti’nden ayrılacağını açıkladı.
	*12 Kasım: Almanya’daki seçimlerde Naziler oyların % 92’sini aldı.
	*ABD, SSCB ile diplomatik ve ticari ilişkiler kurmaya başladı.
	*Bükreş’te liberal başkan, faşistler tarafından öldürüldü.
1934	*26 Ocak: Almanya Polonya ile 10 yıllık saldırmazlık antlaşması imzaladı.
	*Fransa’da yeni hükümeti Daladier kurdu. Arkasından Paris’teki gösterileri gerekçe göstererek istifa etti.
	*Sosyal demokratların Avusturya’daki  gösterilerini güvenlik güçleri engelledi, bir çok gösterici öldürüldü. Hükümet sıkıyönetim ilan etti.
	*SSCB Polonya ile imzaladığı  saldırmazlık antlaşmasını 1945’e değin uzattı.
	*Bulgaristan’da kral Boris’in yardımı ile yapılan darbede faşistler iktidarı ele geçirdi.
	*15 Haziran: İtalya diktatörü Mussolini, Venedik’te Hitler’le buluştu.
	*30 Haziran: Başından beri Nazi partisinde bulunan ve Hitler’e yakınlığı ile tanınan Ernst Roehm, Hitler’i devireceği endişesiyle öldürüldü.
	*Nobel ödüllü fizikçi Marie Curie öldü.
	*Avusturya şansölyesi Dollfuss, Nazilerin saldırısı sonucu Viyana’da öldü. 150 Nazi yakalandı.
	*2 Ağustos: Asker ve cumhurbaşkanı Hindenburg’un ölümü üzerine Hitler kendisini “führer” ilan etti.
	*SSCB, oybirliği ile Milletler Cemiyeti’ne kabul edildi.
	*Yugoslavya kralı bir Hırvat milliyetçisi tarafından öldürüldü.
	*Çin Komünistleri Mao önderliğinde toplanmaya başladı.
	*Stalin’in yardımcısı Sergey Kirov  öldürüldü. Bazı ileri gelenler tutuklandı
1935	*İtalya diktatörü Mussolini, Fransa ile Afrika’daki çıkarlarının ele alındı görüşme yaptı.
	*Kömür madenlerinin olduğu ihtilaflı Saar bölgesindeki oylamada halkın % 90’ı Almanya ile yeniden birleşmek istedi.
	*Hindistan yönetimi yasa tasarısı, İngiliz parlamentosu’ndan geçti.
	*Atina’da eski başbakan Venizelos, darbe girişiminde bulundu.
	*17 Nisan: Almanya’nın asker sayısını arttırması Milletler Cemiyeti Konseyi’nde eleştirildi.
	*8 Temmuz: Berlin’de deniz programı ilan edildi. 28 denizaltı, 16 destroyer ve iki büyük kruvazör yapılacak.
	*15 Ağustos: Hitler, Alman-Yahudi evliliklerini yasakladı.
	*28 Ağustos: Mussolini, Habeşistan ihtilafının görüşmelerle değil, silahla halledileceğini söyledi.
	*19 Eylül: Yahudilerin Alman kamu sektöründe çalışmaları yasaklandı.
	*2 Ekim: Mussoli’nin askerleri Habeşistan’a girdi.
	*Çin’de milliyetçi hükümete başkaldıran Komünistler, 12 ay süren “büyük yürüyüş” sonunda Yenan’a girdi.
	*21 Ekim: Almanya resmi olarak Milletler Cemiyeti’nden ayrıldı.
	*Yunan kralı II.Georgios 12 yıllık sürgünden döndü ve referandum ile tahta çıktı.
1936	*7 Mart: Naziler Versay Antlaşması’nı yok sayarak Ren bölgesine girdi.
	*Tel Aviv’de  Araplarla Yahudiler arasında meydan gelen çatışmada 11 kişi öldü, 50 kişi yaralandı.
	*5 Mayıs: Habeşistan’ın başkenti Adis Ababa, İtalyan askerlerce ele geçirildi.
	*9 Mayıs: Mussolini, Habeşistan’ı ilhak ettiğini açıkladı ve aynı gün Faşist İmparatorluğu’nu kurduğunu ilan etti.
	*Sosyalist Leon Blum Fransa’daki seçimleri kazanınca başbakan oldu.
	*17 Temmuz: İspanya Fas’ında General Franco, hükümete karşı ayaklanma başlattı. İspanya iç savaşı başladı.
	*19 Temmuz: General Franco, Cadiz’e ulaştı.
	*24 Temmuz: İspanya, iç savaş nedeniyle yabancı ülkelerden yardım istedi.
	*25 Temmuz: Hitler, Mussoli’nin Habeşistan’ı ilhakını tanıdı.
	*1 Ağustos: Hitler, Berlin olimpiyatlarını açtı.
	*19 Ağustos: İspanyol yazar Federico Garcia Lorca, Granada’da milliyetçiler tarafından kurşuna dizildi.
	*25 Ağustos: İçlerinde Stalin’in eski yandaşları Zinovyev ve Kamenev’in de bulunduğu 16 kişi Moskova’daki olağanüstü yargılamadan sonra kurşuna dizildi.
	*Elli yıl aradan sonra İngiltere’yle yapılan antlaşma sonucu Mısır bağımsızlığına kavuştu.
	*1 Kasım: Mussolini, Almanya ile anti-komünist “Mihver”de birleştiklerini söyledi. İngiltere  ve Fransa’yı da bu “mihvere” katılmaya çağırdı.
	*18 Kasım: Hitler ve Mussolini, Franco’nun Burgos’ta kurduğu geçici hükümeti tanıdı.
	*25 Kasım: Almanya ve Japonya Avrupa kültürünü ve dünya barışını Bolşevik tehdidinden korumak için bir antlaşma imzaladı.
	*28 Kasım: Japonya, İtalya’nın Habeşistan’ı ilhakını tanıdı.
	*1 Aralık: İspanya Cadiz’de yaşayan 5 000 Alman, General Franco’nun birliklerine katıldı.
	*İngiltere Kralı 8.Edward tahtan çekildi
1937	*Moskova’daki mahkemede Stalin muhalifi 13 kişi ölüm cezasına çarptırıldı.
	*8 Şubat: 15 bin İtalyan’ın yardımıyla Franco, Malaga’yı ele geçirdi.
	*16 Şubat: İngiltere, İtalya, SSCB, Almanya ve 23 ülke; İspanya’ya askeri yardımın durdurulmasına karar verdi.
	*27 Nisan: Hitler’in Franco’ya göderdiği uçaklar, Gurenica’yı bombaladı.
	*İngiltere’de Chamberlain başbakan oldu.
	*Siyahlar ilk defa dünya ağır sıklet boks şampiyonasını kazandı.
	*İngiltere Hükümeti, Filistin’in üçte ikisini Araplara, üçte birini Yahudilere bırakmayı öngören Peel Raporu’nu yayımladı.
	*8 Ağustos: Japonlar, Pekin’i işgal etti.
	*14 Ağustos: Japonların bomba saldırısı sonucu Şanghay’da yüzlerce kişi öldü.
	*28 Eylül: Mussolini ve Hitler Berlin’de yapılan kitlesel gösteride barışa inandıklarını ifade ettiler. Hitler daha fazla “yaşam alanı” istediğini belirtti.
	*29 Eylül: Çin’de Milliyetçi General Çan Kay-Şek ile Mao, Japonlara karşı güçlerini birleştirmeye karar verdiler.
	*6 Kasım: İtalya, Almanya ve Japonya arasındaki anti-komünist pakta imza attı.
	*Japonlar Şanghay’ı aldı.
	*Japonlar, Franco rejimini tanıdı.
	*11 Aralık: İtalyanlar Milletler Cemiyeti’nden ayrıldı.
	*13 Aralık: Japon ordusu  Nanking’i işgal etti.
	*İrlanda’ya yeni anayasa darbe ile geldi.
1938	6 Ocak: Nazi baskısından kaçan Sigmund Freud, ailesi ve bazı öğrencileriyle  birlikte Londra’ya gitti.
	*20 Şubat: Hitler, Avusturya ve Çekoslovakya’daki Almanlar için  kendi geleceklerini belirleme hakkı istedi.
	*11 Mart: Avusturya şansölyesi istifa etti yerine gelen nazi yanlısı şansölyenin daveti üzerine Almanlar, Avusturya’ya girdi.
	*Fransa’da Loen Blum başbakan oldu.
	*15 Mart: SSCB’de aralarında Buharin’in de olduğu 18 kişinin ölüm cezası infaz edildi.
	*6 Nisan: Avusturya’daki önemli Yahudiler, Dachau’daki toplama kampına yollandı.
	*Fransa’da Blum, istifa etti yerine Daladier geldi.
	*10 Nisan: Avusturya’da yapılan oylanmada, halkın % 99,75’i Avusturya’nın Almanya’ya katılmasını onayladı.
	*3 Haziran: Almanya’da “Yozlaşmış Sanat” diye nitelendirilen sanat ürünlerine el konulması hakkındaki kanun kabul edildi.
	*8 Haziran: Japonlar Çin’in Kanton şehrini bombaladı, ölü sayısının belirlenemeyecek kadar fazla olduğu belirtildi.
	*İtalyanlar Macarları 4-2 yenerek ikinci kez dünya kupasını aldı.
	*14  Temmuz: İtalya, Yahudi karşıtı Nazi modelini kabul etti.
	*Filistin’in liman kenti Hayfa’da bir sepete saklanan bomba patladı, 43 kişi öldü.
	*6 Eylül: Çekoslovakya cumhurbaşkanı, Südet Almanları için özerk yönetim önerdi.
	*8 Eylül: Südet Almanları Almanya ile birleşme talebini büyük bir mitingle ifade ettiler.
	*30 Eylül: Almanya, Fransa, İtalya ve İngiltere başbakanlarının hazır bulunduğu Münih’te yapılan konferans sonrasında, Çekoslovakya’ya savaş açılmayacağı üzerine anlaşamaya varıldı.
	*1 Ekim: Alman askerleri Çekoslovakya’daki  Südet bölgesini işgal etti.
	*Filistin’de Arap isyanında İngiliz askerleri ile çatışan 60 Arap öldü.
	*21 Ekim: Japonlar Kanton’u işgal etti.
	*9 Kasım: Berlin’de 7 000 Yahudi dükkanı yağmalandı. Yüzlerce sinagog ateşe verildi, çok sayıda Yahudi öldürüldü.
	*23 Kasım: Hitler, 5 bin markın üzerinde malı olan Yahudilere % 20 oranında vergi koydu.
	*6 Aralık: Fransa ve Almanya birbirlerinin bugünkü sınırlarını ihlal etmeyeceklerine dair bir antlaşma imzaladılar.

Kaynak: 20.Yüzyıl Dünya ve Türkiye Tarihi için Öğretmen Kitabı, "Diktatörlükler" içinde, Tarih Vakfı Yayınları, Ekim 2007, s. 120-125

NOT: Bu çalışmayı; 20 yüzyıl Dünya ve Türkiye Tarihi kaynak kitabına ek olarak yazılan Öğretmen Kılavuz Kitabı için hazırlamıştım. Bu kılavuzdaki yazılarımı, kullanmayı kolaylaştırmak amacıyla uygun parçalara bölerek ve biraz da bağımsızlaştırarak bloguma aldım.

*Kaynak gösterilmeden, aktif link verilmeden kullanılamaz.

[1] Kaynak: Cumhuriyet’in 75 Yılı, I.cilt, YKY