Dilara Kahyaoğlu
2014
MÖ 3000
Fenikelilerin bölgeye tahmini geliş tarihi… Nereden geldikleri net olarak belli olmamakla birlikte bazı kaynaklar Basra Körfezi’nden geldiklerini yazar.
MÖ 2613-2494
Gebal’deki bulgular, bu tarihler arasında Mısır ile ticari ve dinsel ilişkiler kurulduğunu göstermektedir.
MÖ 16. yy
Mısır ve Fenike arasında yoğun ticari ilişkiler var ve Mısır, Fenike’nin büyük bir bölümünde siyasi egemenlik kurar.
MÖ 14. yy
Siyasi karışıklıkların sonucu Fenike, Mısır egemenliğinden çıkar.
MÖ 9. yy
Asur kralları; Fenike’yi bir kaç kez vergiye bağlar, zaman zaman ülkenin tümünde veya bazı yerlerinde egemenlik kurarlar.
MÖ 538
Fenike, Pers egemenliği altına girer.
MÖ 332
Tyros, şiddetli saldırı ve kuşatmanın ardından Büyük İskender’in eline geçer. Tüm bölgede İskender İmparatorluğunun egemenliği başlar.
MÖ 64
Roma’nın Suriye eyaletine bağlanır ama Aradus, Sidon ve Tsor özerk bölgeler olarak
1. Fenike kent isimlerinin farklı dillerde birçok karşılığı olmasının nedenleri neler olabilir? (Kaynak 1)
2. Kaynak 1’de yer alan isimler, Kaynak 2’de nasıl yer almış, hangi dillerdeki isimler tercih edilmiş. Saptayarak yazınız. (“y” harfi “i” okunur)
3. Kronolojide (Kaynak 3) yer alan kısa bilgiler Fenike siyasi tarihine dair sizde nasıl düşünceler uyandırdı? Kısaca bir paragraflık düşünce yazısı yazınız.
4. MÖ 332 yılında gerçekleşen olayı araştırınız. Büyük İskender burayı nasıl fethetmiş? (Kaynak 3)
5. Yazı yazmak için kullanılan sistemlerden biri ve en sonuncusu alfabe sistemidir. Alfabe derken ne kast ediliyor? Daha farklı ne tür yazı sistemleri olabilir? Araştırın, düşünün ve yazın.
6. Sur firfiri nedir? Bununla yapılmış boyanın rengi nasıl bir şey olabilir? Araştırın. (Kaynak 6)
7. Tüm kaynakları dikkate alarak şu soruyu yanıtlamaya çalışın: Fenikelileri diğer bildiğiniz uygarlıklardan ayıran belli başlı özellikler nedir? Maddeler halinde yazın.
Bu çalışma "Uygarlıklar Tarihi 1 Öğrenci ve Öğretmenler İçin Çalışma Kitabı" için hazırlanmış ve orada yayımlanmıştır.
Yazar adı belirtilmeden, aktif link verilmeden kullanılamaz, alıntılanamaz.
2014
Amaç: Metinler, haritalar
aracılığıyla Fenikelilerle ilgili belli başlı bilgileri inceler, soruları
yanıtlayarak bilgisini sınar.
Kilit Beceriler: Okuma, İnceleme, Araştırma, Yazma, Karşılaştırma,
Çıkarımda bulunma
Kaynak 1
Fenike ve Fenikeliler
Fenike,
bugünkü Lübnan ile Suriye ve İsrail’e bitişik toprakların bir bölümünü kapsayan
eski tarihsel bölge için kullanılan bir isimdir. Bu bölge içinde yer alan
başlıca kentlerin eski ve farklı dillerdeki isimlendirilişi şöyledir: Gebal; Byblos (Yunanca), el Cubeyl
(bugün); Sidon; Sayda (bugün); Tsor: Tyros (Yunanca), Tyre, Sur
(bugün); Beerot; Berytos (Yunanca),
Beyrut (bugün).
Fenikelilerin
kendi dillerinde kendilerine ne isim verdiği bilinmemekle birlikte, Kenaani yani Kenanlılar dedikleri
sanılmaktadır. İbranice ’de Kenaani’nin ikinci anlamı tüccardır ve bu kelime
Fenikelileri çok iyi tanımlayan bir sözcüktür. Kenanlıların yaşadığı bölge,
eski dönemde Kenan Ülkesi olarak
bilinirdi.
Kaynak 2
Fenike Siyasi Tarihi İçin Açıklamalı
Kronoloji
MÖ 3000
Fenikelilerin bölgeye tahmini geliş tarihi… Nereden geldikleri net olarak belli olmamakla birlikte bazı kaynaklar Basra Körfezi’nden geldiklerini yazar.
MÖ 2613-2494
Gebal’deki bulgular, bu tarihler arasında Mısır ile ticari ve dinsel ilişkiler kurulduğunu göstermektedir.
MÖ 16. yy
Mısır ve Fenike arasında yoğun ticari ilişkiler var ve Mısır, Fenike’nin büyük bir bölümünde siyasi egemenlik kurar.
MÖ 14. yy
Siyasi karışıklıkların sonucu Fenike, Mısır egemenliğinden çıkar.
MÖ 9. yy
Asur kralları; Fenike’yi bir kaç kez vergiye bağlar, zaman zaman ülkenin tümünde veya bazı yerlerinde egemenlik kurarlar.
MÖ 538
Fenike, Pers egemenliği altına girer.
MÖ 332
Tyros, şiddetli saldırı ve kuşatmanın ardından Büyük İskender’in eline geçer. Tüm bölgede İskender İmparatorluğunun egemenliği başlar.
MÖ 64
Roma’nın Suriye eyaletine bağlanır ama Aradus, Sidon ve Tsor özerk bölgeler olarak
KAYNAK 3: Fenike Haritası
Kaynak 4. Fenike
Alfabesi
Kuzey Sami
alfabesinden türeyen yazı sistemidir. Fenikeli tüccarlar ve Fenike kolonileri
aracılığıyla tüm Akdeniz’e yayılmıştır. Yunan alfabesinin dolayısıyla Batı
alfabelerinin Fenike alfabesinden doğduğu sanılmaktadır. Daha MÖ 15. Yüzyılda
bile bu alfabe Gebal’de kullanılıyordu. Fenike
alfabesi ve ondan türeyen Pön ve Yeni Pön alfabeleri Kuzey Sami alfabesinden
sadece dışsal özellikleri bakımından farklılaşmıştır. Harflerin biçimleri
Fenike’de kullanılan alfabede çok az, Pön ve Yeni Pön alfabelerinde oldukça
değişmiştir. Biçim dışında yalnızca sessizlerin gösterildiği, sağdan sola doğru
yazılan 22 harfli bir Sami alfabesi olma özelliğini korumuştur. Harflerin ses
değerleri de Kuzey Sami alfabesiyle aynıdır. Gerçekte sesli harflere de yer
verdiği için Yunan alfabesi ilk ve tam bir alfabe olarak kabul edilir.
Kaynak 5: Fenike ve Diğer Alfabeler
Kaynak 6
Deniz Ticareti ve Kolonicilik
Çağdaşları tarafından
deniz ticaretindeki ünleri ve kolonileriyle tanınan, usta denizci ve gemi
yapımcısı Fenikeliler; Yafa, Dor, Akka ve Ugarit gibi birçok koloni merkezi
yoluyla MÖ 2000’lere değin özellikle Doğu Akdeniz kıyıları boyunca koloniler kurarak
yayıldılar. Girit ve Miken deniz gücünün yok olması yayılmalarını
kolaylaştırmıştır.
Kuzey Afrika
(örn. Kartaca), Kıbrıs ve Anadolu’da çok daha eskiden koloniler kurdukları
bilinmektedir. Kurdukları kolonileri basamak olarak kullanıp İspanyaya kadar
giden Fenikeliler; zamanının en ünlü en ünlü denizcileriydi. Başlıca ihraç
ürünleri; sedir ve çam kerestesi, ince keten, erguvan-mor tonlarının tek
kaynağı olan Sur firfiriyle boyanmış kumaşlar, Sidon nakış işleri, şarap, metal
eşya, cam, sırlı seramik, tuz ve kurutulmuş balıktı.
8. Yüzyılda
Yunanlıların deniz seferlerine başlamasına kadar Akdeniz’de rakipsiz kaldılar.
KAYNAK 7:
Fenike Ticaret yolları ve Koloni Merkezleri
Kaynak 8:
Fenike Dili
Sami
dillerinin kuzey orta öbeğine bağlı bir dildir. Fenike şehirleri ile
kolonilerinde konuşulmaktaydı. İbraniceye ve Moab diline yakındır. Kartaca
kentinde Fenike Dilinin gelişmesiyle oluşan Pön dili, zamanla Kartaca
İmparatorluğunun dili haline gelmiştir. Gelişimi boyunca Berberilerin konuştuğu
dilden etkilenen Pön dili, MS 6. yüzyıla kadar Kuzey Afrika köylülerince
kullanılmaya devam etmiştir.
Kaynak 9:
Fenike
Sanatı
Komşu devletlerin
sanatsal etkilerinin iç içe geçtiği Fenike eserlerinden az sayıda heykel kalmış
olmasına karşın çok sayıda kabartma heykel kalmıştır. Fildişi ve ahşap oymacılığı
çok gelişmişti, özellikle metal işlemede, kuyumculukta ustaydılar. Cam üfleme
büyük bir olasılıkla Fenike kıyılarında geliştirilmiş bir sanattı (yaklaşık MÖ 1. Yüzyılda).
Kaynak 10:
Fenike Dini
Fenike dini
doğadaki güçlerden ve olaylardan esinlenmişti. Tanrılarını birçoğu yöreseldi ve
günümüzde yalnızca yerel adlarıyla bilinir. En büyük tanrı, tanrıların babası
El’di. Onun karısı olan Aşera, deniz tanrıçasıydı ve tanrıların anası olarak
kabul edilirdi. Bu ailenin en önemli diğer üyesi Tanrıça Astarte idi.
***
A. ÇÖZÜMLEME ve ARAŞTIRMA SORULARI
1. Fenike kent isimlerinin farklı dillerde birçok karşılığı olmasının nedenleri neler olabilir? (Kaynak 1)
2. Kaynak 1’de yer alan isimler, Kaynak 2’de nasıl yer almış, hangi dillerdeki isimler tercih edilmiş. Saptayarak yazınız. (“y” harfi “i” okunur)
3. Kronolojide (Kaynak 3) yer alan kısa bilgiler Fenike siyasi tarihine dair sizde nasıl düşünceler uyandırdı? Kısaca bir paragraflık düşünce yazısı yazınız.
4. MÖ 332 yılında gerçekleşen olayı araştırınız. Büyük İskender burayı nasıl fethetmiş? (Kaynak 3)
5. Yazı yazmak için kullanılan sistemlerden biri ve en sonuncusu alfabe sistemidir. Alfabe derken ne kast ediliyor? Daha farklı ne tür yazı sistemleri olabilir? Araştırın, düşünün ve yazın.
6. Sur firfiri nedir? Bununla yapılmış boyanın rengi nasıl bir şey olabilir? Araştırın. (Kaynak 6)
7. Tüm kaynakları dikkate alarak şu soruyu yanıtlamaya çalışın: Fenikelileri diğer bildiğiniz uygarlıklardan ayıran belli başlı özellikler nedir? Maddeler halinde yazın.
B. İLİŞKİLENDİRME ÇALIŞMASI
Aşağıdaki iki
sütunda yer alan bilgiler, birbiriyle ilişkilidir.
Birinci sütundaki bilgilerin
yanındaki harfleri, ikinci sütundaki bilgilerden hangisiyle ilişki içinde görüyorsanız;
onun yanındaki boş sütuna ilgili harfi yazınız.
a
|
Kenaani
|
Pön
|
|
b
|
Kuzey Sami Alfabesi
|
Nakış işleri
|
|
c
|
Baş Tanrı
|
Sur
|
|
d
|
Cam Üfleme Sanatı
|
Büyük İskender
|
|
e
|
Deniz Ticareti
|
Fenike Alfabesi
|
|
f
|
Kartaca
|
Fenike Kıyıları
|
|
g
|
Fenike Dili
|
Fenikeli
|
|
h
|
Sidon
|
Kolonicilik
|
|
i
|
Tyre
|
El
|
|
j
|
MÖ 332
|
Sami Dilleri
|
C. KRONOLOJİ ÇALIŞMASI
Aşağıdaki
olayları kronolojik sıraya diziniz (önce olandan sona doğru). Bunun için
isimlerin yanındaki kutucuklara sıra numarasını gösteren sayıyı yazmanız
yeterlidir. İlk önce olan olaya “1” yazarak başlayın.
Tyros İskender tarafından kuşatıldı ve
ele geçirildi.
|
|
Cam üfleme sanatı gelişmeye başladı.
|
|
Fenike’de Mısır egemenliği başladı.
|
|
Fenikeliler, Fenike diye anılan
bölgeye geldiler (tahminen).
|
|
Fenike’de Pers egemenliği başladı.
|
|
Fenike Roma eyaleti oldu.
|
|
Pön dili Kuzey Afrika köylülerince
kullanılmaya devam etti.
|
|
Fenike alfabesinin ilk örnekleri
Gebal’de görülmeye başladı.
|
D. BOŞLUK DOLDURMA ÇALIŞMASI
Aşağıdaki boşluklara uygun kelime
veya kelimeleri yazınız.
1.
………….
………., Sami dillerinin kuzey orta öbeğine bağlı bir dildir.
2.
Fenike
dini ……………..güçlerinden ve olaylarından esinlenmiştir.
3.
Fenikeliler,
deniz ticaretini en çok ……….. ………………..’de yaparlardı.
4.
Fenikeliler,
kurdukları kolonileri basamak olarak kullanıp ………………..’ya kadar gittiler.
5.
MÖ
….. yüzyılda Fenike bölgesi, Mısır egemenliğinden çıktı.
6.
Sidon’un
bugünkü ismi ……………….’dır.
7.
Fenikelilerin
uygarlığa en büyük katkısının, ………….alfabesini bulmaları olduğu genel kabul görmektedir.
8.
İbranice,
Fenike dili ile ………………….bir dildir.
9.
Fenike
alfabesi ile kendinden önceki
……………………..ve ……………………alfabesi arasında büyük benzerlikler vardır.
****
* Fenike serisindeki diğer çalışmalara bkz.
Herkül Sütunları ve Kartacalı Hannon’un Batı Afrika Seyahati
Fenikelilerin Kökeni Sorunu
Levant (Doğu Akdeniz) Coğrafyasını Tanıma
**Çalışmada kullanılan kaynaklar için bkz.
http://tarihegitimi.blogspot.com.tr/2016/04/yahudi-tarihinin-birinci-elden.htmlBu çalışma "Uygarlıklar Tarihi 1 Öğrenci ve Öğretmenler İçin Çalışma Kitabı" için hazırlanmış ve orada yayımlanmıştır.
Yazar adı belirtilmeden, aktif link verilmeden kullanılamaz, alıntılanamaz.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder