Feodal Sistemin Temel Özellikleri

Dilara Kahyaoğlu
2014

Amaç: Feodalizme özgü kavramları ve temel bilgileri tanır. Bir öykü yazarak gerekli kavram ve bilgileri kullanarak öğrenme sürecini derinleştirir.

Kilit Beceriler: Görsel Okuma, Analiz, sentez, Araştırma, Yazma

Kaynak 1: 

Temel Kavramlar

Feodalizm kavramının, Fief, Feodum ya da feudum kelimeleriyle doğrudan ilgisi vardır. Latince olan Feodum; hizmet karşılığında bağışlanmış mülk anlamına gelir. Fransızca Fief sözcüğü de servet, mülk anlamına gelmektedir. Feodalizm, Derebeylik olarak da bilinir.

Senyörler yani feodal beyler “fief”i toprak, bazen de başka tür gelir kaynağı olarak; “fief sözleşmesi”nde belirtilen hizmetler karşılığı, kendine gönüllü olarak hizmet etmeyi seçmiş kişilere bağışlardı.  Fief bağışlanan ve senyöre bağlanan kişiye “vasal” denirdi.  Bağlanılan senyör “süzeren” konumunda olurdu. Vasallara bağışlanan fieflerin çoğu tahsis veya gasp yoluyla soyluların eline geçmiş kamu arazileri ve krallık topraklarıydı. Vasal gerekli hizmeti yerine getirmezse fiefi elinden alınabilirdi. Buna karşılık senyör de adil davranmalı ve sözleşmenin kendine düşen yükümlülüklerini yerine getirmeliydi.

Serf konumundaki toprağa bağımlı kılınan köylüler senyör ya da vasal konumundaki toprak beylerine hizmet ederdi. Belirli sayıda serfin bağımlı olduğu fief, vasalın geçimini sağlayacak ve senyöre sunacağı hizmeti karşılayacak büyüklükte olurdu.

Bu toplumda askeri ya da sivil resmi işler kamu hizmeti yapan devlet görevlilerince değil, fief sahiplerince yerine getirilirdi.

Gerçekte fief ve vasallık sistemi feodal dönemin başlangıcından çok daha eskilere dayanıyordu. Ama egemen sınıflar içinde genelleşip eski devlet örgütünün yerine geçmesi Feodal dönemde gerçekleşti.

Kaynak 2: 

Feodal Piramit

Bu sözleşme ilişkisi ağıyla feodal toplum aşırı hiyerarşik bir yapı haline gelmişti. 843 yılındaki Verdun Antlaşması "herkesin bir lordu olmalı" ilkesini dile getirmiştir. En azından kuramsal olarak mutlak bağımsızlık sahibi olabilecekler yalnızca Papa ile imparatorun kendisiydi ve onlar da Tanrı’nın vasalıydılar. Bu durumu tanımlama çabaları sonucunda "feodal merdiven" veya "feodal piramit" gibi kavramlar ortaya çıkmıştır. Bir ülkenin beyi rahatça kiracılarının,  kiracılarının-kiracılarının, oluşturdukları tabakanın tepesinde otururken... en aşağıda da serfler yer almaktadırlar. 

Bu tür modeller yapay simetri ve netlikleriyle yanıltıcıdır. Gerçekte feodal toplum çelişkili bağımlılıklar ve sadakatler üzerine kuruludur; bağışıklıklar ve ayrıcalıklarla, bir zamanlar açık seçik olan hizmet koşullarının kuşaklar boyu süren ayrıcalık, hak çatışmaları ve unutulan zorunluluk mücadeleleriyle geçirdiği değişimlerle karmaşık bir yapıdır. Hiyerarşik olduğu doğrudur, fakat düzenli ve kurallı değildir (örnek kaynak 3).

Davies, Norman. Avrupa Tarihi. 2011. s:343 

Kaynak 3: 

Feodal sistemde sosyal sınıfların hiyerarşik dizilimi

Kaynak 4: 

Serflik

Serf, Latince servus (köle, hizmetkâr) kelimesiyle ilişkilidir. Serflik daha çok türediği Avrupa ile ilişkilendirilse de; egemen sınıfa bağımlı, irsi (kuşaktan kuşağa geçen)  ve daimi kiracı olarak pek çok kapitalizm öncesi toplumda görülen evrensel bir kategoridir.  

Serflerin hayatı kolay değildi. Ağır vergiler öder, angarya yapar ve topraklarını terk edemez, hasat yapmaktan vazgeçemezdi.  Kuramsal olarak, senyörün izni olmadan evlenemiyor, meslek değiştiremiyor ve mirasını dilediği gibi düzenleyemiyordu. 

Serfliğin Batı Avrupa’da nihai sona erişi, İngiliz ve Fransız Devrimleri ile olmuştur. Doğu Avrupa’daki serflerin özgürlüğe kavuşması çok daha geç dönemde olmuştur. Çar II. Aleksandr’ın 1861 tarihli kararnamesi, Rus serflerine yasal özgürlüğü getirse de fiili bağımlılık uzun süre ortadan kalkmadı. Çin’de ise bu sistem 1949’da Çin Halk Cumhuriyetinin kurulması ile yasal olarak ortadan kalkmıştır. 

Kaynak 5: 

Şövalye

Ortaçağ soylusunun atlı savaşçılığa kabul edilmesiyle aldığı ada denir. Fransızca at anlamına gelen “Cheval” sözcüğünden türetilen şövalye (Fransızca; Chevalier) sözcük anlamıyla atlı (süvari) demektir. 

Eski Isparta ve Roma’da da seçkin savaşçılar sınıfına verilen bir addı. Ortaçağ'da çoğunlukla krallara ve senyörlere savaşarak hizmet eden, aslında onların vasalı olan kişiler için kullanılmıştır. 

Her şövalyenin bağlı olduğu bir onur yasası vardı. Bu yasa dürüstlük, sadakat, alçakgönüllülük, mertlik, metanet gibi ahlaki değerleri içermektedir. 

Kısaca en geniş anlamıyla şövalyelik; feodal toplumu belirleyen etiğe sahip çıkmak anlamına gelirdi. Şövalyelik Hristiyanlıkla birlikte “ortaçağ zihniyetinin iki dayanağından biridir.

Hıristiyanlık Avrupa'sı, çeşitli şövalye efsane ve destanları oluşturmuştur.  Örneğin Roland Destanı bunların en ünlülerinden biridir.

Kaynak 6:

Malikane Sistemi

Yerel düzeyde prens ve baron tımarları malikâne arazileri olarak düzenlenmişlerdi. Bu durumda manor lordu her serf ailesine reserve'inde (lordun hesabına işlenen tarlalar) ücretsiz hizmet etmesi karşılığı bir toprak parçası veriyordu. Serflik özgür ve özgür olmayanlar arasında bir ticaret olduğu için fief anlaşmasının birçok ögesinden yoksundu. Fakat toprak karşılığı hizmet, sadakat karşılığı himaye alışverişini düzenleyen bir sözleşme olduğundan benzer ilkelere dayanıyordu. Serflik sıradan kölelikle karıştırılmamalıdır. (Davies, 342-43)

ANALİZ ve SENTEZ ÇALIŞMALARI

1.       Aşağıdaki kavram haritası bu çalışmada yer alan bütün kaynaklara dayanılarak hazırlanmıştır. Kavram haritalarında konuyla ilgili kavramlar ve bu kavramların diğer kavramlarla ilişkisi araya bir ok çekilerek ve bu ilişkinin ne olduğu kısaca üzerine yazılarak ifade edilir.

Yukarıdaki bütün kaynakları okuyarak aşağıda boş bırakılmış (soru işaretli) yerlere, anlamlı cümle, kelime veya ekler yazarak kavramlar arasındaki ilişkiyi belirtiniz.  

KAYNAK 7: 

Kavram Haritası

2.       Kaynak 6’daki köye benzeyen bir yerde yaşayan serf ailesi hayal edin. Kaç kişiler, isimleri, köyün ismi, ailede nasıl bir iş bölümü var, baronun ismi, onun adamları, onların isimleri vb. noktaları önceden tasarlayarak; o ailenin 24 saatinin nasıl geçtiğini anlatan bir öykü yazınız.

Bunun için hem buradaki hem de feodalizm bölümünde yer alan diğer kaynaklardan yararlanabileceğiniz gibi kendiniz de kısa bir araştırma yapabilirsiniz.

Dikkat! Metinlerde ve görsellerde geçen bilgi ve kavramlardan öykünüze uygun düşenleri kullanmak zorundasınız. 

****

Feodalizm serisi içinde yer alan diğer çalışmalara bkz.

Kavimler Göçü
http://tarihegitimi.blogspot.com.tr/2016/04/kavimler-gocu.html

İki Feodalizm
http://tarihegitimi.blogspot.com.tr/2016/04/iki-feodalizm.html

Ortaçağ'da Köylü Ayaklanmaları
http://tarihegitimi.blogspot.com.tr/2016/04/ortacagda-koylu-ayaklanmalar.html

Feodaliteyi Üzenginin İcadı mı Doğurdu?
http://tarihegitimi.blogspot.com.tr/2016/04/feodaliteyi-uzenginin-icad-m-dogurdu.html

Cezalar, Dışlamalar, Cadılar 
http://tarihegitimi.blogspot.com.tr/2016/04/cezalar-dslamalar-cadlar.html

Menocchio’nun Yargılanması 
http://tarihegitimi.blogspot.com.tr/2016/04/menocchionun-yarglanmas.html

Ortaçağ'da Avrupa Teknolojisinin Kaynakları
http://tarihegitimi.blogspot.com.tr/2016/04/ortacagda-avrupa-teknolojisinin.html

***
Feodalizm serisi çalışmalarında yararlanılan kaynaklar için bkz.
http://tarihegitimi.blogspot.com.tr/2016/04/ortacagda-avrupa-teknolojisinin.html

Bu çalışma "Uygarlıklar Tarihi 2 Öğrenci ve Öğretmenler İçin Çalışma Kitabı" için hazırlanmış ve orada yayımlanmıştır.

Yazar adı belirtilmeden, aktif link verilmeden kullanılamaz, alıntılanamaz.