Çin'in İki Bilgesi

Dilara Kahyaoğlu

2014

Amaç: Çin’in iki bilgesini tanır, düşünceleriyle tanışır, karşılaştırır, günümüzle karşılaştırır, eleştirir.

Kilit Beceriler: Araştırma, Tartışma, Çıkarımda Bulunma, Karşılaştırma, Eleştirel Düşünme Becerisini kullanma

Konfüçyüs'ün heykeli
https://www.flickr.com/photos/drs2biz/72692733

Kaynak 1: Konfüçyüsçülük

Konfüçyüsçülüğün epey tutucu olan fakat yumuşak sözcüklerle dile getirilen dindarlığı, Çin toplumuna zamanımıza kadar silinmeden gelen bir damga vurmuştur. Konfüçyüsçülüğün böyle bir ürün vereceği Konfüçyüs'ün yaşadığı tarihlerde (MÖ 551-479) açıkça ortaya çıkmış değildi. Gerçekte hiçbir zaman toplumu yönetmeye çağrılmadığı için Konfüçyüs,  kendisini başarıya ulaşmamış saydı. Çünkü eğitim görmüş bir insanın erdemini, ancak iktidar sahibi olup, sorumluluk üstlenmesiyle tam olarak ortaya koyabileceğine inanıyordu. Konfüçyüs ancak öldükten sonra öğrencileri aracılığıyla Çin'i yönetmiştir.

Konfüçyüs yaşasaydı ve kendisine, düşüncelerinin sonunda başarıya ulaştığı söylenseydi, eskilerin bilgeliğine hiçbir şey eklemediğine inandığı için bu sözleri saçma bulurdu.

Siyasal karışıklıkların olduğu bir dönemde yaşamış olan Konfüçyüs, kötü bir dünyada yaşadığına inanmıştı. O, iyi bir insan kötü bir dünyada nasıl yaşayabilir, iyi bir bilge bu durumda ne yapar sorusunun cevabını arıyordu. Konfüçyüs’e göre iyi bir adam, yaşamın tüm sıradan koşulları ve beklenmedik olayları karşısında erdemin yolunu izlemelidir. Olanak bulduğu her durumda; eski dinsel törenleri öğrenmeli ve yerine getirmelidir. Olanak bulduğu her durumda; iyi, akıllı, yürekli olmalıdır. Üstlerine saygı göstermeli, astlarından kendisine saygı göstermelerini beklemelidir. Görev kendisine verildiği zaman; akıllı ve iyi bir yönetim gösterebilmek için kendini hazırlamalıdır. Ancak iktidarı uygun olmayan yöntemlerle ele geçirmeye kalkıp, Konfüçyüs'ün tanımladığı ve kişiliğinde örneğini verdiği beyefendilik kurallarından ayrılarak kendini küçültmemelidir. Çünkü böyle bir yolla edinilmiş kudret; erdemle uyuşmaz. Erdem ise, Konfüçyüs'e göre her zaman için insan yaşamının en yüce amacıdır.

Konfüçyüs, soyluluğun her zaman soydan geldiğine inanmadı. Tersine, uygun bir eğitimin, soyluluğa yatkın bir genci, babası aşağı tabakadan olsa bile bir beyefendi yapabileceğini düşünmüş göründü. Doğal yetenek temelleri üzerine kurulan bir eğitim böylece, tutkulu ve yetenekli insanların toplumsal merdivenin tepesine doğru yükselmeyi umabilecekleri yolu açtı.  Bu görüş, ilk Çoular döneminin babadan oğula geçen aristokrasisinden bir kopuş olup, gelenekçi Konfüçyüsçü Çin'in çok belirgin ve önemli bir yönünü oluşturacaktır.

Konfüçyüs ruhlar dünyası hakkında düşünceler geliştirmekten açıkça kaçındı. Onların varlıkları ve güçleri hakkında hiçbir zaman kuşkuya düşmedi; ama insanların yaşamının böylesine kargaşa ve düzensizlik içinde olduğu bir dönemde, Gök'ün ve ata ruhlarının gizemleri gibi incelenmeye elverişli olmayan konuları bir yana bırakıp dikkatini olayların insanlarla ilgili yönlerine yöneltmeyi yeğledi. Tanrıların nitelikleri ve güçleri üzerine boş yere düşünceler kurmaktansa, geçmişin iyi insanlarının Gök'le ve atalarla ilişki kurdukları geleneksel törenleri öğrenmek daha iyiydi.

Konfüçyüs'ün öğrencileri, onun sözlerini yazdılar; bu yazıları, saygıdeğer üstatlarının bilgeliği olarak sonraki çağlara geçirdiler. İçlerinde, Konfüçyüs'ün deyişlerinin derlendiği Seçmeler gibi yapıtların da bulunduğu sınırlı sayıda metin üzerinde yapılan yoğun çalışmalar, sonraki kuşakların Çinlilerine ortak bir öz sağladı.

(bkz. çerçeve yazı 1 ve 2)

Mc Neill, William H. Dünya Tarihi. 99-102'den kısaltılarak alınmıştır.

Çerçeve Yazı 1

Konfüçyüs (Kongzi/K’ung-Tzu), Zhou (Chou) döneminde yaşayan bir bilge ve filozoftu. Yaşadığı dönem Bahar ve Güz Dönemi olarak da bilinir. Tıpkı çağdaşı Sokrates gibi Konfüçyüs’ün de hiçbir yazılı eseri günümüze ulaşmamış,  görüşleri ölümünden sonra yazılan bir metinle çağımıza kadar gelmiştir. Konfüçyüs’e atfedilen özdeyişler ile bilge ve öğrenciler arasındaki diyalogları içeren Analektler isimli kitaptır bu… İçinden “Konfüçyüs der ki”, yazılı küçük kâğıtların çıktığı Çin kurabiyelerinin kökeni bu özdeyişlerdir. …

Konfüçyüs’ün fikirleri Han hanedanlığı zamanında resmi ideolojinin çekirdeğini oluşturmaya başladı. O zaman bile Konfüçyüsçülük;  Taoculuk ve Yin – Yang gibi düşünce okullarından alınan unsurları taşımaktaydı.

Wasserstorm, Jeffrey N. 21. Yüzyılda Çin. 25 ve 33

***

Çerçeve Yazı 2

Analektlerden Seçmeler…

"Erdemli yönetimi Kuzey Yıldızı'yla kıyaslayalım: sayısız yıldızlar onu beklerken yerinden ayrılmaz." (Analektler II, 1)

"İnsanları idari konularda uyararak onlara önder ol ve onları ceza hukukuyla hizaya getir. İnsanlar cezadan sakınmak isteyecek, fakat utanç nedir bilmeyecektir. İnsanlara mükemmel bir örnek olarak önder ol ve onları toplumsal roller ve dinsel törenlerle hizaya getir. Böylece utanç duygusunu geliştirmenin yanında harmonik bir şekilde düzene gireceklerdir." (Analektler II, 3)

 "Eğer doğru prensipler bütün imparatorluğa hâkim olsaydı durumunu değiştirmeye çalışmak için sebep olmazdı", (Analektler XVIII, 6)

"Eğitimde sınıf ayrımı olmamalıdır."

(Analektler XV, 39)

http://tr.wikipedia.org/wiki/Konf%C3%BC%C3%A7y%C3%BCs%C3%A7%C3%BCl%C3%BCk

Konfüçyüs'ün Analektleri, 
https://en.wikipedia.org/wiki/Confucius#/media/File:Rongo_Analects_02.jpg

****

ÇALIŞMA SORULARI

1. Konfüçyüs neden kötü bir dünyada yaşadığına inanmıştı? Araştırarak sorunun cevabını bulmaya çalışın. İpucu: Çin’in Bahar ve Güz Dönemi diye bilinen dönemine bakınız.

2. Konfüçyüs, İyi bir insan kötü bir dünyada nasıl yaşayabilir, iyi bir bilge bu durumda ne yapar, sorusunu sorup, cevabını veriyor. Metinden yararlanarak bu soruya nasıl cevaplar verdiğini sıralayınız. Aynı soruyu günümüz dünyasında yaşayan kendiniz için sorun ve yanıtlayın. Elbette kötü bir dünyada yaşadığınız fikrini kabul etmeyebilirsiniz... Eğer öyleyse, düşüncenizi gerekçelendirerek açıklayın. Ayrıca şunları da tartışılabilirsiniz:  İyi bir insan nedir? İyi bir dünya nedir?

Yanıtlarınızı aşağıdaki çizelgeye yazınız.

  

(MÖ 6. ve 5. yüzyılda yaşayan Konfüçyüs soruyor:   İyi bir insan kötü bir dünyada nasıl yaşayabilir, iyi bir bilge bu durumda ne yapar?	Konfüçyüs der ki: (metinden yazınız) ….
21. yüzyılda yaşayan sen soruyorsun: İyi bir insan kötü bir dünyada nasıl yaşayabilir, iyi bir İNSAN bu durumda ne yapar?	(isminiz) ………………………………………………der ki:
Kötü bir dünyada yaşamıyorum…	ÇÜNKÜ…

3. “ Konfüçyüsçülük'ün din ya da başka bir fenomen olduğu sorusu, her şeyden önce bir tanım problemidir. Eğer din için kullanılan tanım, tabiatüstü varlıklara ibadetse bu soruya verilecek cevap herhalde "Hayır" olacaktır. Diğer taraftan din, (mesela) ahlâkî tutumu olan, günlük hayat için yol gösterici, insanlığın kâinattaki yeri hakkında sistematik görüşleri olan vb. bir fenomen olarak tanımlanırsa, ‘Konfüçyüsçülük kesinlikle dindir.’” görüşünü tartışınız.

4. Bütün metinlerde yer alan görüşleri ve araştırmalarınızda bulduklarınızı da dikkate alarak Konfüçyüsçülük’teki hangi fikirler size yakın geldi, hangilerini beğenmediniz? Düşüncelerinizi açıklayan bir deneme yazınız.

-----

Lao Tzu'nun Heykeli

http://www.flickr.com/photos/gracewong/2175595214/sizes/o/Tom@HK

Kaynak 2: Taoculuk

Konfüçyüs'ün, yalnızca görgü kurallarına uygun davranmaya ve insanın kendini denetlemesine önem veren görüşü herkesi doyuramazdı. Pek çok şey dışarda bırakılmıştı. İyi düzenlenmiş Konfüçyüsçü dünyada, insanın duygu dünyasının derinliklerine ve doğanın gizemlerine eğilmesine yer verilmemişti. Yaşamın bu yönlerini ele alan öteki düşünce okulları, Çin'de oldukça geniş kitlelerin ilgisini üzerlerine çekti. Bu okulların en önemlisi Taoizm’di…

Taoizm, az çok gizli birtakım bilgiler çevresinde kurulmuş, ancak sınırları iyi çizilememiş olan bir gelenekti. Taoistler sağlık ve uzun ömür verdiğini düşündükleri tılsımlı muskalara ve törenlere önem verdiler, bunların insanlara ve doğaya görülmedik güçler kazandıracağını, örneğin havada uçma yeteneği verebileceğini sandılar. Bir sonraki dönemde ve bir dereceye kadar Budizm’in itişiyle, Taoizm bir öğreti belirginliğine yaklaştı. Fakat Konfüçyüs çağında Taoistlerin, ilk Yunan filozoflarından ya da Hindistan'ın kutsal adamlarından çok, Sibiryalı şamanlara ya da Amerika'nın Kızılderili kabilelerinin sihirbaz-hekimlerine benzer durumda olmaları daha olası görünüyor.

Bununla birlikte, Taoist üstatların varlığı eski Çin dünya görüşüne yalnızca Konfüçyüsçülüğün sağlayamayacağı bir denge kazandırdı. Güç ve yarını belirsiz günlerde yaşayan insanların dalgalanmalar gösteren duygularını dile getirmeye, ılımlılığın ve kendini denetlemenin eksik bıraktığı alanları dolduracak; gizem ve tılsım bütünleyicilerine gereksinimi vardı. Birbirlerini bütünleyerek, birinin eksik bıraktığı şeyi öteki karşılayarak, Konfüçyüsçülük ile Taoizm, daha sonra birçok değişikliklere uğradıkları ve zenginleştikleri halde, Konfüçyüs'ün yaşadığı çağlardan, yirminci yüzyıla dek önemli bir kesintiye uğramaksızın, benzeri görülmemiş ölçüde kararlı düşünce biçimleri olarak varlıklarını sürdürdü.

Başka hiçbir kültürel gelenek böylesine uzun ömürlü olmadı ve böylesine çok sayıda insanın yaşamını yönetmedi. Çin'in öteki yüksek kültürlerden bir dereceye kadar yalıtılmış olması, bu kararlılığın sağlanmasında yardımcı oldu. Fakat bu uzun ve parlak başarısının asıl nedeni, Çin yaşam biçiminin içinde saklı olan sağduyuyla inceliği birleştiren çekiciliğidir.

(bkz. çerçeve yazı 1 ve 2)

Mc Neill, William H. Dünya Tarihi. 102'den kısaltılarak alınmıştır.

 ***

Çerçeve Yazı 1

Lao-Tse (Lao-Tsu)

Taoizm MÖ 6. Yüzyılda yaşadığı sanılan yaşamı üzerine bilgi bulunmayan ve kimilerince yaşadığından şüphe edilen Lao–Tse tarafından kurulmuştur. Dişiyle erkek,  olumluyla olumsuz, doğruyla yanlış karşıt ilkelerini dile getiren Yi ve Yang, Taoculuğa göre Tao’da (düzen) gerçekliğe kavuşur, karşıtlığını yitirir.

Lao-Tse’ye göre insan iz bırakmadan yaşamalıdır. Kendinden iz bırakan kişi gerçekte büyük değildir. Çin halkı arasında oluşturulan efsaneye göre Lao-Tse ve Konfüçyüs karşılaşmışlar. Lao-Tse, Konfüçyüs’e ne ve niçin okuduğunu sormuş. O da okuduğu kitabın adını vererek, insanlık ve adaleti öğrenmek için okuduğunu söylemiş. Lao-Tse şöyle demiş: “Güvercin tüylerini aklamak için yıkanmaz, tüyleri doğuştan aktır çünkü.”

Hançerlioğlu, Orhan. Felsefe Ansiklopedisi. Cilt 6. 232

***

Çerçeve Yazı 2

Yüce Aklın Erdemi’nden (Tao Tö King) Seçmeler…

Lao-Tsu’nun öğrencilerinin çalışması ile meydana getirilmiştir. Taocuların kutsal kitabı olarak kabul edilir.

*İnsan kapısından dışarıya çıkmadan evreni bilir. Penceresinden dışarıya bakmadan göğün yolunu görür. İnsan ne denli uzağa giderse, o denli az tanır. Eren kişi yolculuk etmeden bilir, bakmadan anlar, bir şey yapmadan tamamlar.

*Dünyaya biçim vermeye çalışan gördüm. Bunu başaramayacak. Dünya ruhsal kap olduğundan, biçim verilemez. Biçim veren onu yıkar. Dünyayı elde eden onu elden kaçırır.

*Erkeği tanı, kadını benimse; Akı tanı, karayı benimse; ünü tanı, gözden düşüşü benimse…

*İnsanların efendisi olarak Tao’ya gönül bağlayan, silahlarla dünyayı boyunduruğu altına almaz. Çünkü bu davranış karşı saldırıyı doğurur.

*Halk ölüme meydan okuyor, çünkü yaşamı çok ağır. Bu ise onun ölüme meydan okumasını yaratıyor.

*Adını bilmediğimden ona Tao diyorum. Ona “yücelik” adını vermeye çalışıyorum. Tao’ya bakılır, ama bu onu görmeye yetmez. Tao kendi bir şey yapmaz, ama yine de her şey onunla olur.

*Çalışmayı bırakmak tasalardan kurtulmak demektir.

Lao-Tzu, Yüce Aklın Erdemi, RM Yayınları, 1985/2

****

ÇALIŞMA SORULARI

1.Taoculuk ile Konfüçyüsçülüğü aşağıdaki tabloyu kullanarak karşılaştırınız.

FARKLILIKLAR	Konfüsyücülük	Taoculuk
Kurucuları açısından
İnananları açısından
Ortaya çıkış nedeni/gereksinim açısından
Belli başlı görüşleri açısından (metinlerden çıkartabildiklerinizi dikkate alınız)
BENZERLİKLER

2. "Taoizmi eleştiren bir yazı yazınız: Hangi fikirler size yakın geldi, hangilerini beğenmediniz? Düşüncelerinizi örnekler vererek açıklayınız.

****


*Çin Serisinde hazırladığım diğer çalışmalara bkz.

Çin'den Öğrendiklerimiz
http://tarihegitimi.blogspot.com.tr/2016/04/cinden-ogrendiklerimiz.html

Eski Çin’de Köylü İsyanları
http://tarihegitimi.blogspot.com.tr/2016/04/eski-cinde-koylu-isyanlar.html

Eski Çin Üzerine Düşünelim, Tartışalım
http://tarihegitimi.blogspot.com.tr/2016/04/eski-cin-uzerine-dusunelim-tartsalm.html

Çin Uygarlığını Mezopotamya Uygarlığı ile Karşılaştırma
http://tarihegitimi.blogspot.com.tr/2016/04/cin-uygarlgn-mezopotamya-uygarlg-ile.html

Çin Coğrafyasını Tanıyalım - Harita Çalışması
http://tarihegitimi.blogspot.com.tr/2016/04/cin-cografyasn-tanyalm-harita-calsmas.html

Çin Ressamlarının İlham Kaynakları
http://tarihegitimi.blogspot.com.tr/2015/11/sanat-etkinlik-cin-resimlerinin-ilham.html

** Seri olarak hazırladığım* Çin ile ilgili çalışmalarda, doğrudan başvurduğum kaynakların genel listesi aşağıdadır

*Çin Serisi Listesi 2014

YARARLANILAN KAYNAKLAR
Malam, John ve Neil Morris, Resimli Dünya Tarihi, Alfa Yayıncılık, 2009

Blunden Caroline ve Mark Elvin, Çin, Atlaslı Büyük Uygarlıklar Ansiklopedisi, No. 7, İletişim Yayınları, 1989

Kolektif, Dünya Harikalarını Keşfedin, Reader’s Digest, 2008

Roberts, J.M., Dünya Tarihi, C. 1, İnkılap Kitabevi, 2011

Huang, Ray, Çin Tarihi, Bir Makro Tarih Yaklaşımı, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2005

“Çin,” AnaBritannica Genel Kültür Ansiklopedisi, C. 3, Ana Yayıncılık, 2004

Davies, Norman. Avrupa Tarihi. İstanbul: İmge Kitabevi, 2011/2.

McNeill, William H. Dünya Tarihi. İstanbul: Kaynak Yayınları, 1985. Roberts, J. M. Dünya Tarihi. İstanbul: İnkılap Kitabevi, 2011.

Ponting, Clive. Dünya Tarihi. İstanbul: Alfa Yayınları, 2011.  

ÇALIŞMADA KULLANILAN GÖRSELLERİN LİNKLERİ
http://www.natgeocreative.com/ngs/index.jsf; erişim tarihi 19.07.2014
http://tr.wikipedia.org/wiki/Dosya:Greatwall_large.jpg; erişim tarihi 19.07.2014
http://www.chinayangtze.com/yangtze-river-a-must-see-attraction-in-china/; erişim tarihi 19.07.2014
http://venividizoom.com/china/huangshang-yellow-mountain/; erişim tarihi 19.07.2014
http://www.3dtourchina.com/dest/scenic/1773-110
http://otrwjam.files.wordpress.com/2011/09/img_0839.jpg; erişim tarihi 19.07.2014

Bu çalışma "Uygarlıklar Tarihi 1 Öğrenci ve Öğretmenler İçin Çalışma Kitabı" için hazırlanmış ve orada yayımlanmıştır.

Yazar adı belirtilmeden, aktif link verilmeden kullanılamaz, alıntılanamaz.

ayrıca bkz.
https://www.youtube.com/watch?v=93Lgh1z8fJM&list=PL_J_IcLsODv7LpITmWZkD2sA6y61KBCtb

 (BBC Turkce - Siyasi Düşünce Tarihi 1 - Konfüçyüs, dinlemek için...)