09 Nisan 2016

Eski Türklerin İnanışları Üzerine Farklı Görüşler

Dilara Kahyaoğlu
2014
Amaç: Eski Türklerin inanışlarına dair farklı görüşleri karşılaştırır, tartışır.
Kilit beceriler: Eleştirel Düşünme, Analiz, Çıkarımda bulunma, Araştırma 



Kaynak 1: 
Göktürk Dini

 “Bazı bilginler, Orta Asya halklarının birer avcı ve çoban olduklarını düşünerek bu eserlerde [Türklerden kalan eserlerde, kalıntılarda] günlük hayatın tezahür ettiğine [yansıdığına, göründüğüne, yaşantılarından izler taşıdığına] inanmışlardı. Hatta daha da ileri giderek Hunlar’ın “totemist” olduğunu iddia edenlere de rastlamaktayız. Hunlar tek tanrılı bir Göktürk dinine inanmakta idiler.
Tek tanrılı bir dine inanan bir kavimde “totem” aramak biraz güçtür. Bunlar olsa olsa eski Hun inanç ve efsanelerinin bir kalıntısı olabilirler. Nitekim “totemist” olmadıkları halde kendi aralarında anlattıkları bir “kurt efsanesi”ne inanıyorlar ve kurt başını da milli bir arma olarak taşıyorlardı.”
 Prof. Dr. Bahaeddin Ögel, Türk Kültür Tarihi


Kaynak 2: 
Şamanizm

 “MÖ II. yüzyılda Çin vakanüvisleri tarafından Hunlarda tespit edilen  “Gök-Tanrı”, “Güneş”, “Ay” “ Yer-Su”, “Atalar ve “Ölüler Kültü” Türk kavimlerinde, muhtelif kültürlerin tesirleri altında kalmalarına rağmen son devirlere kadar devam ettirilen kültlerdir.

Bu kültler çağdaş Altaylılarda ve Yakutlarda da gözlenmiştir. Eski Türkler, şüphesizdir ki “Şamanist “ idiler. Fakat bu “Şamanizm”, Altay ve Yakut şamanlığının bulunduğu safhayı [aşamayı] çok arkasında bırakmış, gelişmiş bir durumdaydı… Hunlar yılın beşinci ayı Gök-Tanrı’ya ve Yer-Su ruhlarına kurban sunarlardı… Hakan her sabah çadırından çıkarak güneşe ve geceleri aya tapardı.
Altaylarda “töz”,  Yakutlarda “tangara”, Urahalarda “eren”, Moğollarda “ongun” denilen putlar-fetişler vardır. Bunlar keçeden, paçavralardan, kayın ağacı kabuğundan yapılırdı. Ongun kültünün totemcilik devrinin bir hatırası ve kalıntısı olduğu birçok etnograf tarafından iddia edilmektedir.”
Abdülkadir İnan  -  Tarihte ve Bugün Şamanizm.


Kaynak 3: 
Tarancı Bakşılarının Duası

Kur’anın başı “bismillah”, yola girdim bismillah, dağlar başına (tepesine), yalnız çam ağacının yanına çıktım, yalnız kır size ayin yaptım, Allah…  Ay yarımı gibi dolu yüzlüler, kalem kaşlılar, sünbül saçlılar, tatlı sözlüler, çakır gözlüler, hey hey hey! Esir edenler, bulutlara binenler, havaya çıkanlar, deryayı geçenler… Kendin verdiğin derdi kendin al tanrım… Kırklar kırk oldu, bastığın yer gül oldu,  pirler hakkına diliyorum,  analar hakkına diliyorum, ya Allah hey hey!  Taştan ağır günahım, aciz kulunum… Yolda gecikmeyiniz. Yolda gecikirseniz yüzümü kara kılmayınız. Yermenke’de savaşan, üzengisini kan eden, kızıl kanla boyayan, saçları beline sarmaşan “güneş perileri”, “ayhanları”, “ay perileri”, “ayhanlar” ya Allah ya Allah!

Tarancı Bakşılarının Duasından Seçmeler. L Ansari, Uygur İl Edebiyatı, Tarihte Ve Bugün Şamanizm. 


 ÇALIŞMA, TARTIŞMA SORULARI

1.       Kaynak 1 ve 2’de iki ayrı tarihçiye ait metinler vardır. İkisini karşılaştırıp aradaki farkları bulunuz. Bu farklılığın nedenleri üzerinde tartışınız.

2.       Kaynak 3’te İslamiyet’i yeni kabul etmiş Türklerden kalan bir dua örneği okudunuz. 
Bu duada eski Türk inançlarından izler var mı, varsa neler? Kaynak 2’yi de kullanarak nedenleri ile birlikte düşünün ve tartışınız.

****
Orta Asya ve Eski "Türk" Tarihiyle İlgili Diğer Çalışmalara bkz.

Orta Asya Neresidir? Nasıl Bir Yerdir? 

Göçebe Savaşçılar ve Boylar Konfederasyonu Hakkında Üç Görüş

Orhun Yazıtları

Orhun Yazıtlarından Seçmeler

Efsanelerin Öğrettikleri

Kaşgarlı Mahmut'un Dünyası ve Türk Dünyası

İpek Yolu 


Bu çalışma "Uygarlıklar Tarihi 2 Öğrenci ve Öğretmenler İçin Çalışma Kitabı" için hazırlanmış ve orada yayımlanmıştır.
Yazar adı belirtilmeden, aktif link verilmeden kullanılamaz, alıntılanamaz.
Gönderen zaman:
Etiketler: , , , , , , , , , ,

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder

Kaydol: Kayıt Yorumları (Atom)