Yahudi Tarihinin Birinci Elden Kaynakları ve Tarihçilik

Dilara Kahyaoğlu

2014

Amaç:  Yahudi tarih ve tarihçiliği üzerinden tarihçilik yöntem ve sorunlarını tartışır.

Kilit Beceriler: Analiz, Tartışma, Çıkarımda Bulunma, Eleştirel Düşünme, Araştırma

Kaynak 1: 

“İbrani Kutsal Kitabı”

Yahudileri ve Yahudiliği anlamaya çalışan herhangi bir yaklaşım, İbrani Kutsal Kitabı’na ön planda yer vermelidir. Fakat Kutsal Kitap, en azından ilk bölümleri, tarihsel bir kayıt değildir. Sadece önceki olayların bir yorumunu ileri sürer, bir destan harmanıdır, şiir ve propagandadır, en azından ulusal kökenler hakkında, açığa çıkardığı kadarını örten biçimleyici bir mitostur. Onun tarihsel önermelerini sınayacak araçlardan yoksunuz ve gerçek olaylarla, bunların kronolojisi, karmaşık bir anlaşmazlığın konusudur. Arkeoloji ve komşu halkların kayıtları, kuşkusuz hikâyenin boşluklarını doldurmakta yardımcı olacaktır; ancak resim yine de karanlık ve bölük pörçük olmaya devam etmektedir.  

Lange, Nicholas de. «Yahudi Dünyası.» Atlaslı Büyük Uygarlıklar Ansiklopedisi. S:14

Bir Kimlik Sorunu: Kim Yahudidir?

Dilara Kahyaoğlu

2014

Amaç:  Aidiyet veya kimlik meselesini Yahudi Kimliği üzerinden tartışır…

Kilit Beceriler: Tartışma, Araştırma, Değerlendirme

İsrail Devleti kurulduktan on yıl kadar sonra İsrail Parlamentosu, “Geri Dönüş Yasası”  adı verilen bir yasa çıkarttı. Buna göre dünyanın dört bir yanındaki tüm Yahudilere, doğrudan vatandaşlık ve ülkeye giriş hakkı veriliyordu. Ancak bu yasada önemli bir eksiklik vardı: Yahudi Kim’di?

İsrail Hükümeti 20 Temmuz 1958’te buna açıklama getirmeye çalıştı ve şöyle bir karar aldı: “Samimiyetle Yahudi olduğunu ve başka hiçbir dinin gereklerini yerine getirmediğini beyan eden kişi, Yahudi olarak kaydedilir."

Yahudilik, Millilik ve Evrensellik

Dilara  Kahyaoğlu
2014

Amaç:  Yahudilik; evrensellik ve millilik paradoksu üzerinden tartışılır. Bilgi edinir, araştırır.

           Kilit Beceriler: Araştırma, Eleştirel Düşünme, Tartışma

Kaynak 1:  

MÖ 300 yılında Yahudi Dünyası

İleride daha da genişleyecek olan Yahudi diasporasının başlangıcı bu haritada görülmektedir. Yahudi yerleşimi henüz Yahudi’ye ve Babil’de yoğundur. Bu erken dönem batıya yayılma hareketinin etkisi;  MÖ 2. ve MS 3. yüzyıllarda daha net olarak görülecektir. Yahudi kolonilerinde yaşayan halkın çoğu; Aramice veya İbranice değil Yunanca konuşmaktadır. Zamanla aradaki kültürel farklılık giderek açılacak ve Hristiyanlık yayılma gücünü daha çok bu halklarda bulacak, Yahudilerin tohumlarını attığı Tek Tanrıcılık inancının; dinamik ve verimli topraklarında yeşerecektir. 
Yahudi Dünyası, Atlaslı Büyük Uygarlıklar Ansiklopedisinden taranmıştır.

İbrani Tarihini ve Kültürünü İncelemek

Yazar 
Dilara Kahyaoğlu 2014

Amaç:  İbranilerle ilgili belli başlı isimler, olay ve olgular bilgisini, metinler görseller ve haritalar aracılığıyla inceler, alıştırmaları yaparak öğrenir, kendini sınar.

Kilit Beceriler: Okuma, Harita Okuma, Görsel Okuma, Tartışma, Araştırma, Analiz

Kaynak 1

İbraniler ve İsrailoğulları

Kitabı-Mukaddes’e göre; İsrailoğullarının ataları olan Kuzey Sami kavimlerine İbraniler denilirdi. Bu kelime İbranice İVRİM olarak telaffuz edilir. Önderleri İbrahim’in Mitannilerin egemenliği altındaki Harran’dan, Kenan ülkesine kabilesiyle birlikte göç ettiği kabul edilir (y. MÖ 2. binyılı başı). İbrahim’in torunu olan Yakup’un adı Tanrı tarafından İsrail olarak değiştirilmiş, İsrail’in oğulları ve torunlarının adıyla anılan 12 kabile İsrailoğullarını oluşturmuştur. 

Herkül Sütunları ve Kartacalı Hannon’un Batı Afrika Seyahati

Dilara Kahyaoğlu
2014

Amaç:  Haritalar ve bir tarihsel belge (günlük) kullanılarak Kartacalıların belki de ilk kâşiflerden olduğunu keşfeder, günümüz coğrafyası ile karşılaştırarak, günlükte sunulan dünyayı canlandırmayı dener.

Kilit Beceriler: Araştırma, Harita Okuma,  Canlandırma, Eleştirel Düşünme

Kaynak 1: 

Denizci Hannon’un Batı Afrika Gezisinde Tuttuğu Notlar…

Bu, Herakles Sütunları’nın ötesindeki Libya memleketlerine yolculuk yapan ve Kronos Tapınağı’nda da yücelen Kartaca Kralı  [Basileos] Hannon’un, öyküsüdür. 

Sütunların ötesinde iki gün seyrettikten sonra Thymiaterion adlı ilk şehri bulduk. Şehrin altı büyük bir düzlüktü. Oradan batıya giderek, ağaçlarla kaplı Soloeis adlı Libya burnuna vardık. Burada Poseidon’a bir tapınak adadık. Yarım gün doğuya seyrederek, bir göle ulaştık. Denizden fazla uzak değildi ve fillerin ve diğer vahşi hayvanların yediği çok uzun sazlarla kaplıydı [Poseidon orijinal metinde olmayabilir].

Yolculuğumuza devam ederek, Libya’da akan geniş nehir Lixos’a ulaştık. Göçebe kavim Lixitler, onun yanında sığırlarını otlatıyorlardı. Onlarla biraz zaman geçirdik ve arkadaş olduk. Onların arkasında düşman Etiyopyalılar, vahşi hayvanlarla dolu geniş bir alanı kaplıyorlardı. Arazileri, Lixos’un içinden aktığı yüce dağlarla çevriliydi. Lixitlere göre bu dağların arasında garip insanlar (attan hızlı koşan mağara adamları) yaşıyordu. [Etiyopyalılar sözcüğü, yanık yüzlü insanlar anlamına geliyor. Bir zamanlar siyah Afrika halklarına verilen ortak isimdir. Yüce dağların Anti Atlaslar olduğu varsayılır].

Fenikelilerin Kökeni Sorunu

Dilara Kahyaoğlu

2014

Amaç:  İlkçağ tarihçiliğinde karşılaşılan sorunlar ve tarihçinin yöntemlerini hatırlama çalışması Fenikelilerin Kökeni tartışması üzerinden fark edilir, tartışılır. Bölgenin fiziksel /Jeolojik yapısını günümüzle karşılaştırır. 

Kilit Beceriler: Araştırma, Harita Okuma, Tartışma

Fenikelilerin Doğu Akdeniz kıyılarına nereden geldikleri konusu, İlkçağ tarihçilerinin üzerinde tartıştıkları bir problemdir. Bu konudaki hipotezlerin çoğu klasik yazarlara dayanır. Örneğin:

Bybloslu Philon, yerli bir halk olduklarını ve yalnızca insanların değil, tanrıların kökeninin de onların bölgesi olduğunu ileri sürer.

Herotodos, Fenikelilerin Eritre denizinden geldiklerini söyler.

Strabon, Basra Körfezinde Fenikelilerinkine benzer tapınakların ve evlerin olduğundan bahseder. Plinius da bunu doğrular.

Justinius, bir deprem sonucu yurtlarından kaçan Fenikelilerin; önce Suriye gölüne (Lut Gölü?)  sonra da Akdeniz kıyılarına yerleştiklerini anlatır. [1]

Görüldüğü gibi Fenikelilerin kökenine ilişkin tartışma günümüze özgü değildir eski varsayımlar üzerine eklenen yeni bulgular tartışmayı daha da zenginleştirmekte, derinleştirmektedir.

***

ÇALIŞMA SORULARI

1.       Bu tartışmalar İlkçağ alanında çalışma yapan tarihçilerin ne tür zorluklar yaşadığına dair sizlere hangi fikirleri, bilgileri vermektedir. Düşüncelerinizi örneklerle desteklediğiniz bir yazı yazınız ve görüşlerinizi arkadaşlarınızla da tartışın. Yazıyı yazmadan önce yukarıda ismi geçen Antikçağ yazarlarıyla ilgili kısa bir araştırma yapmanız ve tarihçinin yöntemleri üzerine ilk haftalarda okuduğunuz konuları yeniden hatırlamanız çok faydalı olacaktır.

Fenike Tarihini ve Kültürünü İncelemek

Dilara Kahyaoğlu
2014

Amaç:  Metinler, haritalar aracılığıyla Fenikelilerle ilgili belli başlı bilgileri inceler, soruları yanıtlayarak bilgisini sınar.

Kilit Beceriler: Okuma, İnceleme, Araştırma, Yazma, Karşılaştırma, Çıkarımda bulunma

Kaynak 1

Fenike ve Fenikeliler

Fenike, bugünkü Lübnan ile Suriye ve İsrail’e bitişik toprakların bir bölümünü kapsayan eski tarihsel bölge için kullanılan bir isimdir. Bu bölge içinde yer alan başlıca kentlerin eski ve farklı dillerdeki isimlendirilişi şöyledir: Gebal; Byblos (Yunanca), el Cubeyl (bugün); Sidon; Sayda (bugün); Tsor: Tyros (Yunanca), Tyre, Sur (bugün); Beerot; Berytos (Yunanca), Beyrut (bugün).

Fenikelilerin kendi dillerinde kendilerine ne isim verdiği bilinmemekle birlikte, Kenaani yani Kenanlılar dedikleri sanılmaktadır. İbranice ’de Kenaani’nin ikinci anlamı tüccardır ve bu kelime Fenikelileri çok iyi tanımlayan bir sözcüktür. Kenanlıların yaşadığı bölge, eski dönemde Kenan Ülkesi olarak bilinirdi.

Levant (Doğu Akdeniz) Coğrafyasını Tanıma

Dilara Kahyaoğlu

2014

Amaç: Harita çalışması yaparak Levant bölgesini tanır. Yerleşim yerlerini günümüzle ilişkilendirir.

Kilit beceriler: Harita Okuma, Araştırma

Aşağıdaki haritayı ve bilgiyi kullanarak soruları yanıtlayınız.

Tarihçiler, Fenike tarihini MÖ 1200 yılından, yani Deniz Halklarının istilaları ve Demir Çağı’ndan itibaren başlatmak eğilimindedir.  Coğrafi açıdan yayılma alanları hariç Fenike ana bölgesi Şukşu (Tel Sukas) ile Akka arasına yerleştirilir. Akdeniz ile, Lübnan dağ zinciri arasındaki kara şeridine sıkışan, İbranilerin ve Aramilerin gelişiyle kuşatma altında kalan kıyı halkı, hem birleşmiş hem de Akdeniz'e doğru ilerlemeye necbur kalmıştır. Aşağı yukarı bugünkü Lübnan’a denk düşen Fenike uygarlığının sonu, İskender’in fetihleri ile gelmiş, Fenike kentlerinin kültürel bağımsızlığını tamamen ortadan kaldıran, İskender ile başlayan Helenistik dönem olmuştur.  Batıda ise koloniler bir süre daha ayakta kalmıştır. Kartaca ve civarında oluşmuş olan Fenike uygarlığı Pön Uygarlığı olarak bilinir.