09 Nisan 2016

Orhun Yazıtlarından Seçmeler

Dilara Kahyaoğlu
2014
Amaç: Orhun Yazıtlarının içeriğini analiz eder, tartışır, çıkarımda bulunur.
Kilit Beceriler: Tartışma, Çıkarımda Bulunma, Analiz, Değerlendirme


Bilge Tonyukuk Anıtı. https://en.wikipedia.org/wiki/Orkhon_inscriptions

Kaynak 1: 
Kültigin Yazıtı, Kuzey Yüzü
Süratle gelen (düşman) ordusunu Kül Tigin dağıtıp Tongra(lardan) bir grup yiğit on eri Tonga Tigin'in cenaze töreninde kuşatarak öldürdük. Beşinci olarak Ezgenti Kadız'da Oğuzlarla savaştık. Kül Tigin Az yağız (at)ına binip hücum etti. İki eri mızrakladı, çamura garketti O ordu orada öldü. Amga korugan'ında kışlayıp (o yılın) ilkbaharında Oğuz'lara doğru ordu sevk ettik. Kül Tigin'i karargâhın başında bıraktık. Düşman Oğuz'lar karargâhı bastılar. Kül Tigin öksüz kır (at)ına binip dokuz er(i) mızrakladı, karargâhı düşmana vermedi. (Kül Tigin olmasaydı) annem Hatun başta olmak üzer (diğer) annelerim, ablalarım, prenseslerim, bunca hayatta kalanlar cariye olacak idi, ölenler (de) yazıda yabanda yata kalacak idiniz; Kül Tigin yok olsa (idi) hep ölecek idiniz.
Tekin, Talat. Orhon Yazıtları. s: 23
Kaynak 2: 
Kültigin Yazıtı, Kuzey Yüzü
Kardeşim Kül Tigin vefat etti. Kendim yas tuttum. Gören gözlerim görmez gibi, eren aklım ermez gibi oldu. Kendim düşünceye daldım. Zaman Tanrısı buyurunca insanoğlu hep ölümlü yaratılmış. Öyle düşündüm. Gözlerimden yaş gelse engel olarak, gönülden feryat gelse geri çevirerek yas tuttum. Çok yas tuttum, iki Şad başta olmak üzere kardeşlerimin, oğullarımın, beylerimin (ve) halkımın gözleri, kaşları berbat olacak deyip düşündüm. Yasçı (ve) ağlayıcı (olarak) Kıtay (ve) Tatabı halkları (temsilcilerinin) basında General Udar geldi, Çin imparatorundan (onun temsilcisi olarak) İşiyi Likeng geldi: binlerce ipekli kumaş, altın (ve) gümüş (eşyayı) gereğinden fazla getirdi. Tibet Hakanından (onun temsilcisi olarak) Bölün geldi. Geride, gün batısındaki Soğdlar, İranlılar (ve) Buhara şehri halkından General Nek (ve) Oğul Tarkan geldi. On-Ok oğlum Türgiş hakanından mühürdar Makaraç (ve) mühürdar 0ğuz Bilge geldi. Kırgız hakanından Tarduş Inançu Çor geldi. Türbe yapımcısı, süsleme sanatçısı (ve) kitabe taşı ustaki (olarak) Çin imparatorunun yeğeni General Çang geldi.
Tekin, Talat. Orhon Yazıtları. s: 23


Kaynak 3: 
Kültigin Yazıtı Güney Yüzü
(Çin halkının) tatlı sözlerine (ve) yumuşak ipekli kumaşlarına kanıp, (ey) Türk halkı, çok sayıda öldün! (Ey) Türk halkı, öleceksin! Güneyde Çuğay dağlarına (ve) Töğültün ovasına kanayım dersen, (ey) Türk halkı, öleceksin! Orada kötü (niyetli) kimseler şöyle akıl verirler imiş: "(Çinliler, bir halk) uzak(ta yaşıyor) ise, kötü hediyeler verir, yakın(da yaşıyor) ise iyi hediyeler verir" deyip öyle akıl verirler imiş. (Ey) cahil kişiler, bu sözlere kanıp, (Çinlilere) yakın gidip, çok sayıda öldünüz. O yere doğru gidersen, (ey) Türk halkı, öleceksin! Ötüken topraklarında oturup (buradan Çin'e ve diğer ülkelere) kervanlar gönderirsen, sonsuza kadar devlet sahibi olup hükmedeceksin. (Ey) Türk halkı, (sen) tok (gözlü ve) aksisin: Açlığı tokluğu düşünmezsin; bir (de) doyarsan açlığı (hiç) düşünmezsin. Böyle olduğun için, (seni) besleyip doyurmuş olan hakanlarının sözlerim (dinlemeden ve rızalarını) almadan her yere gittin (ve) oralarda hep mahvoldun (ve) tükendin. Oralarda (nasılsa sağ) kalmış olanları(nız da hemen) her yönde bitkin ve mecalsiz (bir halde) yürüyor idiniz.

Tekin, Talat. Orhon Yazıtları. s:5




Kaynak 4: 
Bilge Kağan Yazıtı Doğu Yüzü
Türk Tanrısı (ve) kutsal yer (ve) su (ruhtan) şöyle yapmışlar şüphesiz ki: Türk halkı yok olmasın diye, halk olsun diye, babam İlteriş Hakanı (ve) annem İlbilge Hatun'u göğün tepesinde tutup (daha) yukarı kaldırdılar şüphesiz. Babam Hakan on yedi erle başkaldırmış. "(İlteriş) başkaldırıyor" diye haber alıp şehirdekiler dağa çıkmış, dağdakiler (şehire) inmiş, derlenip toplanıp yetmiş kişi olmuşlar. Tanrı güç vermiş (olduğu) için, babam Hakanın askerleri kurt gibi imiş, düşmanları (ise) koyun gibi imiş. Doğuya ve batıya sefer edip (adam) derlemiş toplamış. (Sonunda) hepsi yedi yüz kişi olmuşlar. Yedi yüz kişi olup devlet(siz) (ve) hakansız kalmış halkı, cariye olmuş, kul olmuş halkı, Türk örf ve adetlerini bırakmış halkı, atalarımın dedelerimin töresince (yeniden) yaratmış (ve) eğitmiş.
Tekin, Talat. Orhon Yazıtları. s: 41



ÇALIŞMA SORULARI
1.       Kaynak 1’in konusu nedir? Bilge Kağan kardeşinin yazıtına bunları yazdırırken nasıl bir mesaj vermek istiyor?

2.       Orhun Yazıtları Türkçe’nin ilk edebiyat örneğidir… Bu çalışmada verilen alıntıları tarayarak bunu doğrulayacak güçlü sözler, derin ve etkili söyleyiş örnekleri bulunuz.

3.       Kaynaklarda ilişkide oldukları halklardan, devletlerden bahsediliyor… Bunları saptayarak yazınız.

4.       Kaynaklarda birçok yer adı geçiyor. Bunları saptayarak yazınız.

5.       (Kaynak 3) “Orada kötü (niyetli) kimseler şöyle akıl verirler imiş: "(Çinliler, bir halk) uzak(ta yaşıyor) ise, kötü hediyeler verir, yakın(da yaşıyor) ise iyi hediyeler verir" deyip öyle akıl verirler imiş. (Ey) cahil kişiler, bu sözlere kanıp, (Çinlilere) yakın gidip, çok sayıda öldünüz.” derken ne demek istiyor? Neden kendi halkını Çin’e yaklaşmamaları konusunda uyarıyor?

6.       Kaynak 4’te hangi olaydan bahsediyor? Göktürk tarihini hatırlayarak yanıtlayınız.


7. Bu metinler size yeni olarak ne öğretti, neler düşündürdü, ne hissettirdi? 

****

Orta Asya ve Eski "Türk" Tarihiyle İlgili Diğer Çalışmalara bkz.

Orta Asya Neresidir? Nasıl Bir Yerdir? 

Göçebe Savaşçılar ve Boylar Konfederasyonu Hakkında Üç Görüş

Orhun Yazıtları

Eski Türklerin İnanışları Üzerine Farklı Görüşler

Efsanelerin Öğrettikleri

Kaşgarlı Mahmut'un Dünyası ve Türk Dünyası

İpek Yolu 


Bu çalışma "Uygarlıklar Tarihi 2 Öğrenci ve Öğretmenler İçin Çalışma Kitabı" için hazırlanmış ve orada yayımlanmıştır.
Yazar adı belirtilmeden, aktif link verilmeden kullanılamaz, alıntılanamaz.

Gönderen zaman:
Etiketler: , , , , , , , , ,

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder

Kaydol: Kayıt Yorumları (Atom)