İbrani Tarihini ve Kültürünü İncelemek

Yazar 
Dilara Kahyaoğlu 2014

Amaç:  İbranilerle ilgili belli başlı isimler, olay ve olgular bilgisini, metinler görseller ve haritalar aracılığıyla inceler, alıştırmaları yaparak öğrenir, kendini sınar.

Kilit Beceriler: Okuma, Harita Okuma, Görsel Okuma, Tartışma, Araştırma, Analiz

Kaynak 1

İbraniler ve İsrailoğulları

Kitabı-Mukaddes’e göre; İsrailoğullarının ataları olan Kuzey Sami kavimlerine İbraniler denilirdi. Bu kelime İbranice İVRİM olarak telaffuz edilir. Önderleri İbrahim’in Mitannilerin egemenliği altındaki Harran’dan, Kenan ülkesine kabilesiyle birlikte göç ettiği kabul edilir (y. MÖ 2. binyılı başı). İbrahim’in torunu olan Yakup’un adı Tanrı tarafından İsrail olarak değiştirilmiş, İsrail’in oğulları ve torunlarının adıyla anılan 12 kabile İsrailoğullarını oluşturmuştur. 

Kaynak 2

İlkçağ’da Yahudilerin Siyasi Tarihi İçin Açıklamalı Kronoloji

MÖ 1200 (yak.)	İsrailoğullarının Mısır’dan Çıkışı…
MÖ 13. ve 11.yy	İsrailoğluları, Kenan ülkesini fethetti. Bir deniz kavmi olan ve göçlerle gelen Filistiler, Karmel Dağı’nın güneyine yerleşti (MÖ 12 yy).
MÖ 10.yy	Davud, İsrail kabilelerinin birleşik krallığını kurdu, Kudüs’ü başkent yaptı. Ölünce yerine oğlu Süleyman geçti. İnanca göre Ahit Sandığı çevresinde Birinci Tapınak’ı inşa ettirdi.
MÖ 922	Dinsel ve siyasal gerilimler sonucu Kuzey Kabileleri ayrılarak başkenti Samiriye olan İsrail Krallığını kurdu. Güneydeki krallık Yahuda (Yehuda) Krallığı olarak anıldı.
MÖ 722	Asur Kralı II. Sargon Samiriye’yi yıktı. İnanca göre İsrail Krallığını kuran 10 kabile yok oldu. Yahuda Krallığı varlığını sürdürdü.
MÖ 587	Babil’iler, Kudüs şehrini aldı. Şehir, Birinci Tapınakla birlikte yıkıldı. Yahuda krallığının soyluları, Babil’e tehcir edildi. Bu durum Babil Sürgünü olarak da isimlendirilir.
MÖ 538	Pers kralı Büyük Kiros, Yahudilerin Filistin'e dönmelerine izin verdi. Kudüs dini merkez oldu, II. Tapınak inşa edildi. Yahuda (Kudüs ve çevresi), yerel dini aristokrasi tarafından yönetildi.
MÖ 444	Tevrat’ın büyük bölümü yazıya geçirildi. Sözlü yasalar derlendi.
MÖ 332	Büyük İskender Kenan ülkesini ele geçirdi. Yahudi tarihinin Helenistik dönemi başladı. MÖ 2. yy başlarına değin Yahudi dini ve kültürü üzerinde Yunan etkisi görüldü.
MÖ 168-164	Selevkos hükümdarı IV. Antiokhos’un Yahudi ibadetini yasaklaması Makabi ayaklanmasına yol açtı.
MÖ 37-4	Yahuda Kralı I. Herodes döneminde Helenizm’in etkisi doruğa ulaştı. Bu dönemde Suriye, Anadolu, Babil ve özellikle İskenderiye’de Yahudiliğin önemli merkezleri ortaya çıktı.
MÖ 63-MS 135	Bölge, Roma egemenliği altında yaşadı.
66-73	Roma’ya karşı Yahudiler ayaklandı. II. Tapınak ayaklanma sırasında yıkıldı (MS 70).
135	Roma’ya karşı yapılan, Bar Kohba isyanı sonucu Yahudilerin hayatta kalanlarının bir kısmı köle olarak satıldı, bir kısmı da bölgeden sürüldü.

Kaynak 3: 

İbrahim’in Ur’dan çıkışı

İbrahim’in Ur’dan çıkışı, Harran’a gidişi, oradan da Kenan diyarına gelişini gösteren Harita. Ayrıca İsrailoğullarının Mısır’dan çıkışı da gösterilmektedir.

Kaynak 4: 

Musa ve Mısır’dan Çıkış

İbranice Moşe olarak bilinir. İsrailoğullarının ve Yahudiliğin en büyük peygamberidir. İslam inancına göre de kutsal kitap indirilen ilk peygamberdir. İnanışa göre Hz. Musa, İsrailoğullarının Mısır’da kölelikten kurtulmalarına önderlik etmiş, halkıyla Tanrı arasındaki anlaşmayı simgelediğine inanılan 10 Emir’i ve diğer yasaları uygulamaya koymuştur. Musa’ya atfen bu dine inananlara Museviler (Musevilik) adı da verilmiştir. 

Kaynak 5: 

“ON EMİR”

*Karşımda başka ilahların olmayacaktır.

*Kendin için oyma put, yukarda göklerde olanın yahut aşağıda yerde olanın yahut yerin altında sularda olanın hiç suretini yapmayacaksın, onlara eğilmeyeceksin ve onlara ibadet etmeyeceksin. …

*Yehova'nın, Rabb'in ismini boş yere ağıza almayacaksın…

*Sebt gününü takdis etmek için onu hatırında tut. Altı gün işleyeceksin ve bütün işini yapacaksın, fakat yedinci gün efendin Rabb'e Sebttir. Sen ve oğlun ve kızın, kölen ve cariyen ve hayvanların ve kapılarında olan garibin hiçbir iş yapmayacaksın. Çünkü Rab gökleri, yeri ve denizi ve onlarda olan bütün şeyleri altı günde yarattı ve yedinci günde istirahat etti. …

*Babana ve anana hürmet et. …

*Katletmeyeceksin.

*Zina etmeyeceksin.

*Çalmayacaksın.

*Komşuna karşı yalan şahitlik etmeyeceksin.

*Komşunun evine tamah etmeyeceksin, komşunun karısına yahut kölesine yahut cariyesine yahut öküzüne yahut eşeğine yahut komşunun hiçbir şeyine tamah etmeyeceksin.

Kitabı Mukaddes, ÇIKIŞ, 1985, s: 73-74

Kaynak 6: 

Musa On Emir ile

Musa On Emir ile.  Rembrandt'ın tablosu. 1659

Kaynak 7: 

Süleyman Mabedi

Süleyman Mabedi'nin Kutsal Kitaplardaki tasvirlere dayanılarak hazırlanan çizimi. 
http://tr.wikipedia.org/wiki/Dosya:Jerusalem_Ugglan_1.jpg

Kaynak 8: 

Yahudiler ve Yahudilik

Museviler ve Musevilik olarak da bilinir. İlk büyük tek tanrılı din olan Yahudilik, Hz İbrahim’in soyundan geldiği kabul edilen İbranileri ve İsrailoğullarını, Tanrının seçilmiş bir kavmi saydığı için bu halkın ulusal bir dini olarak ortaya çıkmıştır. İnanca göre Tanrı,  Hz İbrahim ile halkını; kendisine tapmak ve tanrısal hakikati dünyadaki bütün kavimlere yaymakla görevlendirmiştir. Yahudi kelimesi, önceleri, Vaat Edilmiş Topraklar’a yerleşen 12 İsrail kavminden Yahudaoğullarını daha sonra Filistin’in kuzeyinde kurulan Yahuda krallığının uyruklarını belirten bir sözcük olarak ortaya çıkmıştır. Zamanla anlam genişlemesine uğrayarak İsrailoğullarının özgün dinini ve Tanrıyla arasındaki antlaşmayı benimseyen bütün müminleri içine alan bir anlam kazanmıştır. 

Kaynak 9: 

Ağlama Duvarı

Kudüs'ün eski bölümünde bulunan, Yahudilerin kutsal saydıkları dua ve hac yeridir.  Duvar, MS 70’te yıkılan İkinci Tapınak’ın günümüze kalan tek kalıntısıdır. “Batı Duvarı” olarak da bilinir. Üst bölümleri daha sonra eklenen duvar, yaklaşık MÖ 2.yüzyılda yapılmıştır. Duvarın görünen bölümü 50 m uzunluğunda, 18 m yüksekliğindedir ama toprağın altına doğru çok daha derinlere iner. Yahudiler burada Erken Bizans döneminden itibaren dua etmeye başlamıştır. Musevilerin duvar önünde kederli ibadetlerine tanık olan Avrupalı gezginler buraya Ağlama Duvarı adını vermiştir.

ÇÖZÜMLEME, ARAŞTIRMA ve TARTIŞMA SORULARI

1.       Kaynakları inceleyerek her bir kaynağın konusunun ne olduğunu ilgili çerçeveye kısaca yazınız.

Kaynak 1
Kaynak 2
Kaynak 3
Kaynak 4
Kaynak 5
Kaynak 6
Kaynak 7
Kaynak 8
Kaynak 9

2.       Bu kaynaklardan hangisi veya hangileri “Birincil Kaynak” olarak kabul edilebilir? Neden onu (onları) seçtiğinizi açıklayarak yazınız. Yanıtınızı sınıfta arkadaşlarınızla tartışınız.

3.       Bütün kaynakları inceleyin ve kaynaklarda kullanılan isimlerden önemli gördüğünüz 5 ismi seçerek aşağıdaki tabloya yazın ve yanlarına kısaca kim veya ne olduklarını açıklayın.

Seçtiğim isimler	Kim veya Ne Oldukları İle İlgili Açıklamam

4.       3. Soruda verdiğiniz yanıtları arkadaşlarınızla tartışın. Neden o isimleri seçtiniz?

5.       Kaynakları inceleyerek üç tane dönüm noktası sayılabilecek bir olgu veya olay bulun. Bu olayları veya olguları seçmenizin nedenini kısaca açıklayın.

… Dönüm Noktasıdır.	ÇÜNKÜ…

6.       5. Soruda verdiğiniz yanıtları arkadaşlarınızla tartışın. Neden onları seçtiniz?

7.       Yukarıdaki kaynaklar size YENİ olarak ne öğretti? Düşünün ve kısaca maddeler halinde yazın. Görüşlerinizi arkadaşlarınızla paylaşın.

8.       Kudüs’le ilgili araştırma yapın. Kaynak 9’da yer alan fotoğrafın yanına daha başka nelerin, nerelerin fotoğrafı konulabilirdi? Bulduğunuz isimleri aşağıya yazın.

İsterseniz topladığınız görsel malzemeleri yanınızda getirip sınıfta arkadaşlarınıza kısaca tanıtım yapabilirsiniz.

9.       Yahudi kültürünü diğer ilkçağ kültürlerinden ayıran temel özellikleri kısaca yazın.

****


*İbraniler/Yahudiler serisinin diğer çalışmalarına bkz.

Bir Kimlik Sorunu: Kim Yahudidir?
http://tarihegitimi.blogspot.com.tr/2016/04/bir-kimlik-sorunu-kim-yahudidir.html

Yahudilik, Millilik ve Evrensellik
http://tarihegitimi.blogspot.com.tr/2016/04/yahudilik-millik-ve-evrensellik.html

Yahudi Tarihinin Birinci Elden Kaynakları ve Tarihçilik
http://tarihegitimi.blogspot.com.tr/2016/04/yahudi-tarihinin-birinci-elden.html


**Çalışmada kullanılan kaynaklar için bkz.

http://tarihegitimi.blogspot.com.tr/2016/04/yahudi-tarihinin-birinci-elden.html

Bu çalışma "Uygarlıklar Tarihi 1 Öğrenci ve Öğretmenler İçin Çalışma Kitabı" için hazırlanmış ve orada yayımlanmıştır.

Yazar adı belirtilmeden, aktif link verilmeden kullanılamaz, alıntılanamaz.