Haritalarla İkinci Dünya Savaşı (Avrupa ve Çevresi)

Dilara Kahyaoğlu
2007

[1] 

Sadece haritalar kullanılarak ikinci dünya savaşının gidişatı grup veya bireysel çalışmalar yoluyla incelenebilir. Bu çalışmaya bağlı olarak yeni çalışmalar da yapılabilir.

Bu çalışmaya başlamadan önce, “tarih yazmak” bölümünde bulunan “savaş haritası nedir?” çalışmasının (bkz. **) yapılması sağlanır, daha sonra aşağıdaki çalışmaya geçilir.

I. Adım (grup çalışması)

Yönerge: “Haritaları[1] kullanarak “siyasi sınırlar açısından neler oluyor” sorusunun yanıtını bulmaya çalışınız (örnek 1).

Örnek 1        1938-45 Yılları Arasında Siyasi Sınırlar

tarih	siyasi sınırlar açısından durum
1938	…
1939	…
1940	…
1941	(örnek cevap) Almanya SSCB’ye girmiş, Moskova’ya bir kaç yönden girmeye çalışıyor. Kuzey-güney hattı boyunca çok uzun bir cephe oluşmuş. Fransa’nın yarısı işgal altında, sadece Vichy yönetimindeki bölge işgal edilmemiş. Balkanlar ve Orta Avrupa tamamen Almanya’nın denetimde, işgali altında. vb.
1942	…
1943	…
1944	…
1945	…

II. Adım (grup çalışması)

Yönerge: “Haritaları kullanarak belirtilen tarihlerdeki “savaş bölgeleri”ni saptayınız.

Örnek 2     1938-45 Yılları Arasında Savaş Bölgeleri

tarih	Savaş bölgeleri ve sonuçlar
1938	…
1939	…
1940	…
1941
1942	…
1943	…
1944	(örnek cevap) Temmuz 1944 yılında ana savaş bölgesi Minsk-Vitebsk-Bobruisk (SSCB) olarak görülüyor. Nitekim Almanya bu bölgede ciddi bir yenilgi alır. 20 Ağustos 1944 haritası bu durumu göstermektedir. Almanya geri çekilmiş, Polonya’nın yarısını kaybetmiş.
1945

III. Adım (grup çalışması)

Yönerge: 13 Temmuz 1943 haritasına göre Nazilerin/Faşistlerin işgali veya denetimi altındaki ülkeler ile bunun dışında kalan ülkelerin isimlerini saptayıp yazınız (örnek 3).

Örnek 3

İşgal veya denetim altında	İşgal veya denetim altında değil
Norveç, Finlandiya, Danimarka, Almanya, Ostland, Ukrayna, Polonya, Romanya, Bulgaristan, Macaristan, Slovakya, Bohemya, Hırvatistan, Sırbistan, Karadağ, Arnavutluk, Yunanistan, İtalya, Hollanda, Belçika, Fransa	Birleşik Krallık, İrlanda (Eire), İspanya, Portekiz, İsviçre, İsveç, Türkiye, Kuzey Afrika ülkeleri, Doğu Akdeniz toprakları, Türkiye, SSCB (Kuzey – güney doğrultusu boyunca Batı sınırları hariç)

IV. Adım (bireysel çalışma)

Yönerge: “Haritaları kullanarak aşağıdaki sorulara yanıt veriniz (haritalarda yer alan açıklamalar kullanışlı ve işe yarardır onları ve genel başvuru kaynaklarını hızlı bir araştırma için kullanabilirsiniz).”

• İşgal veya denetim altındaki bazı bölgeler/ülkeler için açıkça “işgal altında” notu varken bazıları için bu not yoktur? Bunun nedeni ne olabilir? Düşün ve araştır... (Ayrıca : kitabınızda s: 128’de bulunan anlatılan dönemde yazısını da okuyunuz.)
• İşgal veya denetim altında olmayan ülkeler açık renkle belirtilmiştir. Bunlar Nazilere/Faşistlere karşı savaşan “müttefikler” grubunu mu göstermektedir? İsveç, İsviçre, İspanya ve Portekiz’in siyasi konumunu  araştırıp bu soruyu yanıtlamaya çalışınız.
• Almanya için savaşın kaderini değiştiren olgular nelerdir? Haritaları incele, araştır…

V. Adım

Yönerge: 1953 haritası ile 31 Aralık 1938 haritasını karşılaştırarak benzerlikler ve farklılıklar tablosu oluşturunuz (örnek 4).  Bunun için şunlara dikkat ediniz:

*Sınırları değişenler var mı? Hangileri? Nasıl?

*Yeni kurulan devletler var mı?

*Yok olan veya uluslar arası alanda siyasi konumu değişmiş devletler var mı?

*Almanya, siyasi sınırlar vb. açısından ne durumda?

*SSCB, siyasi sınırlar vb. açısından ne durumda?

*1953 haritasındaki koyu çizgiler neyi ifade etmektedir? Bu sembolik duvarların içinde kalan devletler hangileridir?

*Haritayı incelerken Kuzey Afrika ile Doğu Akdeniz’i ihmal etmeyiniz. Orada değişen bir şeyler var mı?

örnek 4

	1938	1953
Benzerlikler
Farklılıklar

**

20. Yüzyıl Dünya ve Türkiye Tarihi, s. 129

20. Yüzyıl Dünya ve Türkiye Tarihi, s. 128

Kaynak: 20.Yüzyıl Dünya ve Türkiye Tarihi için Öğretmen Kitabı, "İkinci Dünya Savaşı" içinde, Tarih Vakfı Yayınları, Ekim 2007, s. 129-132

NOT: Bu çalışmayı; 20 yüzyıl Dünya ve Türkiye Tarihi kaynak kitabına ek olarak yazılan Öğretmen Kılavuz Kitabı için hazırlamıştım. Bu kılavuzdaki yazılarımı, kullanmayı kolaylaştırmak amacıyla uygun parçalara bölerek ve biraz da bağımsızlaştırarak bloguma aldım.

*Kaynak gösterilmeden, aktif link verilmeden kullanılamaz.

---

[1] Söz konusu haritalar, Sabancı Üniversitesi’nin Türkçe olarak yayımladığı Penguen Yayınları haritalarıdır. Yakınçağ Tarih Atlası, 1815’ten  2000’e Avrupa, Colin Mc Evedey,  Çev: Ayşen Anadol, 2003, İstanbul