İpek Yolu ve Marco Polo

Dilara Kahyaoğlu
2014

Amaç: Marco Polo ile birlikte İpekyolu’nu inceler, Orta Asya ile Avrupa’yı birbirine bağlayan yolun önemini öğrenir, tartışır. Ticaret yollarının aynı zamanda bir kültür taşıyıcısı olduğu konusunda farkındalık kazanır, değerlendirir.

Kilit beceriler: Harita Okuma, Görsel Okuma, Analiz, Çıkarımda Bulunma,  Araştırma

Kaynak 1: 

İpek Yolu ve Marco Polo

İki bin yıl kadar önce Çin'in açtığı en önemli ticaret yolu olan İpek Yolu, dünyaca ünlüdür. Çin ile Avrupa, Asya ve Afrika arasındaki köprü olarak kabul edilen İpekyolu’nun, Doğu ile Batı arasındaki ekonomik ve kültürel alışverişe önemli katkıları olmuştur.

İpek Yolu, tarihte Çin'den başlayıp Orta Asya üzerinden Güney Asya, Batı Asya, Avrupa ve Kuzey Afrika'ya uzanan kara ticaret yoluydu. Çin ipeği ve ipekli ürünleri bu yol üzerinden batıya taşındığı için İpek Yolu olarak adlandırılmıştı. Yapılan arkeolojik araştırmalara göre, ipek Yolu'nda faaliyetler esas olarak Çin’in MÖ l. yüzyılda hüküm süren Batı Han hanedanının hükümdarı Zhang Kian tarafından başlatılmıştı. O zamanki İpek Yolu'nun güney rotası, Afganistan, Özbekistan ve İran’ı geçerek Mısır'ın İskenderiye şehrine; öbür rota, Pakistan ve Afganistan'ın Kabil şehrini geçerek İran Körfezi'ne, ya da Kabil'in güneyine inerek şimdiki Pakistan'ın Karaçi şehrine ya da deniz üzerinden Pers-İran ve İmparatorluğu’na kadar uzanmaktaydı.

Coğrafi konumu nedeniyle, eski çağlardan beri doğu ile batı arasında bir geçiş işlevi gören Anadolu, İpekyol’unun en önemli kavşak noktalarından biri olmuştur. Ortaçağda, ipek Yolları Çin'den başlayıp Orta Asya'da birden fazla güzergâh izleyerek ve Anadolu'yu geçerek, Trakya üzerinden Avrupa'ya uzanmıştır. Ayrıca, Ege kıyılarında Efes ve Milet, Karadeniz'de Trabzon ve Sinop, Akdeniz'de Alanya Antalya gibi önemli limanları kullanarak deniz yolu ile de Avrupa'ya ulaşmıştır.

İpek Yolu'nun girift yol ağları Doğu ve Batı arasındaki temasın giderek yoğunlaşmasını sağladı. Çin'in tarihi kayıtlarında örneğin Hutao-ceviz, Hugua- karpuz, Hujiao-biber ve Hu Luobo -havuç gibi, Batı’dan getirilen birkaç bitkinin adı geçer. MS 7. yüzyıl ve 9. yüzyıl arasındaki Tang hanedanı döneminde ipek Yolu en büyük canlılığa kavuşmuş, Çin ve Batı ülkeler arasındaki ilişkiler oldukça gelişmişti. Bu yüzyıllardan itibaren Batıdan, az rastlanan hayvan ve kuşlar, mücevher, baharat cam eşyası, altın ve gümüş, Batı Asya ve Orta Asya tipi müzik, dans, mutfak kültürü ve kıyafetler gibi kültürel unsurlar Çin’e yayılmıştı. Aynı zamanda ipek, dut, kâğıt, matbaacılık tekniği, lake ve porselen eşyalar, barut ve pusula gibi Çin ürün ve teknolojileri de ipek Yolu üzerinden dünyanın çeşitli yörelere yayılarak, dünya medeniyetine büyük katkılar yapmıştı.

Kaynak 2: Kızıl Mağaraların dışarıdan görünümü

İpek Yolu'nda ticari faaliyetler yoğunlaşırken kültürel faaliyetler de oldukça canlıydı. Dünyanın üç büyük dininden biri olan Budizm, Batı Han hanedanı Dönemi’nde (MÖ 206-220 yılları) Çin’e yayılmıştı. Çin'in Uygur Özerk Bölgesi’ndeki 3. yüzyıldan kalma Kızıl Taş Mağaraları'nda bulunan 10 bin metrekareye yakın duvar resmi, Budizm'in Hindistan'dan Çin'e yayılışını anlatır. Yapılan tahminlere göre, Budizm Hindistan'dan İpek Yolu üzerinden yayılarak Çin'in iç bölgelerine girmişti. İpek Yolu üzerinde yer alan Dunhuang Mogao Mağaraları, Luoyang Longmen Mağaraları gibi Budist mağara tapınakları, Doğu ile Batı sanatlarının kaynaşmasını ve ipek Yolu üzerinde Çin ile Batı arasında gerçekleşen kültür alışverişini kanıtlar. Şimdi bu mağaraların çoğu Dünya Kültür Mirasları Listesine alındı.

Kaynak 3. 1324 yılına ait olan bu resim, Marco Polo’yu İpek Yolu’nda seyahat ederken göstermektedir.  http://tr.wikipedia.org/wiki/Dosya:Marco_Polo_traveling.JPG

Venedikli gezgin Marco Polo (1254-1324), Çin'e ve Asya'nın çeşitli yerlerine yaptığı gezilerde gördüğü yerleri ve edindiği izlenimleri anlatarak, Avrupa'nın Uzakdoğu uygarlıklarını tanımasını sağlamıştır. Tarih kayıtlarına göre Marco Polo, Çin'e deniz ipek Yolu üzerinden gelmiştir. Marco Polo 3,5 yıl süren bu Asya yolculuğu sırasında gördüklerini sonradan öylesine ayrıntılı anlatmıştır ki, geçtiği yerleri neredeyse adım adım izlemek olanaklıdır. Birçok kaynakta ilk gözlüğün de Çin’den Avrupa’ya Marco Polo'yla geldiği anlatılır. Marco Polo gezi notlarında, 1275 yılında Çin’de bazı insanların gözlük taktığını belirtir. Avrupa'da okuma gözlüğü 15. yüzyılda, uzak gözlüğü 16. yüzyılda icat edilmişti.

Bunun dışında erişteyi ve dondurmayı da Batı'ya tanıtan, bunları Asya'da gören Marco Polo olmuştur. Polo'nun, Uzakdoğu ülkelerinin zenginliğinden söz ederek Avrupa'da büyük merak uyandırması keşiflerin en önemli nedenlerinden biri olarak gösterilir.

Uzun bir geçmişe sahip olan ipek Yolu, dünya medeniyetinde çok önemli bir oynamıştır Son yıllarda UNESCO tarafından gündeme alınan İpek Yolu Projesinde İpek Yolu, Doğu ve Batı arasındaki diyalog ve teması artırdığı için “Diyalog Yolu” olarak da adlandırılmıştır.

ÇALIŞMA SORULARI

 1.       Harita üzerinde numaralandırılmış olan yerlerin hangi ülkeler olduğunu aşağıdaki çizelgeye yazınız.

1.	10.
2.	11.
3.	12.
4.	13.
5.	14.
6.	15.
7.	16.
8.	17.
9.	18.

2.       Kaynak 1’de ilk (ilkçağ) ipek Yolu’nun geçtiği ülkeler belirtilmiştir. Bu ülkeleri haritada bularak renkli kalemlerle (veya farklı biçimlerde) boyayarak belirtiniz.

3.       İpek Yolu’nun Ortaçağ’da Anadolu’da ulaştığı limanları metinden bularak yazınız.

4.       Ticaret yolları ekonomik alışveriş kadar, kültürel alışverişin de yapıldığı en önemli araçlardan biridir, yargısını doğrulayacak kanıtları kaynak 1’den bularak yazınız.

5.       Dördüncü soruyu günümüz için de düşünün… Günümüzde kültürel alışveriş en çok hangi araçlarla yapılmaktadır?

6.       Kaynak 3’te bulunan görseli, aşağıdaki kriterleri dikkate alarak inceleyip, saptamalarınızı yazınız.

Nasıl giyinmişler? Nasıl seyahat ediyorlar? Yanlarında mal olarak ne taşıyorlar? Geldikleri yapı nasıl bir yapı, ne olabilir? Taşıdıkları mallar hangi bölgeden geldiklerine dair bir ipucu veriyor mu? Ayrıca buradaki sorular arasında yer almayan ama sizin dikkatinizi çeken neler oldu?

****

Bu çalışma "Uygarlıklar Tarihi 2 Öğrenci ve Öğretmenler İçin Çalışma Kitabı" için hazırlanmış ve orada yayımlanmıştır.

Yazar adı belirtilmeden, aktif link verilmeden kullanılamaz, alıntılanamaz.