WEB Sitelerine Eleştirel Yaklaşım İçin Bir Çalışma Önerisi

Dilara Kahyaoğlu
2007

Öğrencilerin araştırma yaptıkları WEB sitelerinden birini seçip sorgulamaları istenir.

Günümüzün gelişen teknolojisi ve iletişim ağları dikkate alındığında  özellikle öğrencilerle bu tür çalışmaların yapılması gerektiği genel olarak kabul edilmektedir. İlk bulunan sitelerden sorgulanmadan aynen alınan veya yazılan kaynakların hem sınıf tartışmalarında ama en önemlisi bu işi bizzat yapan öğrenci / birey tarafından eleştirel süzgeçten geçirilme duyarlılığı, tarih derslerinde  kazandırılması gereken becerilerin başında gelmektedir.

Reklamların Tarihsel Bağlam İçinde ve İnsan Hakları Açısından Analizi

Dilara Kahyaoğlu
2007

(bireysel çalışma) Coco Cola reklam afişi örnekte yer alan sorularla birlikte analiz edilir (örnek ). Daha sonra sınıf tartışması yapılır.

20 Yüzyıl Dünya ve Türkiye Tarihi, s. 99

Eleştirel Düşünme Becerisini Geliştirme: Çarpıtma nedir?

Dilara Kahyaoğlu
2007

 (Öğretmen sunumu) Önce çarpıtma konusunda örnekler kullanılarak açıklama yapılır (bkz. Nedir?)

(Grup çalışması) Daha sonra aşağıdaki örnek kullanılarak veya yeni bir şey yaratılarak çalışma yapılır. Çalışma bitiminde grup sunumları, paylaşım, tartışma yapılır.

Nedir?

çarpıtma, çarpıtmak

Çarpıtma: Bilinçli bir şekilde, kullanıldığı bağlamdan veya gerçek anlamından saptırmak; anakronik yaklaşmak, bazı olguları seçmek, diğerlerini görmezden gelmek, üstünü örtmek,  kavramlarla oynamak, içini boşaltmak.

Değiştirme, tahrifat: Daha çok yazılı metinler üzerindeki  bir  sözcüğü veya herhangi bir “bilgi”yi fiili olarak değiştirme, yok etme;  yer değiştirme, karıştırma… Aslını fiili olarak bozma ( tahrif etmek, tahrifat).

Seçilmiş Olgu ve Kavramların İlişkisini; Zihin Haritasıyla Göstermek

Dilara Kahyaoğlu
2007

(Küçük grup çalışması) “Sayfa 44’ten 53’e kadar olan bölümdeki bütün malzemeleri kullanarak
dönemin özelliklerini yansıtan; seçilmiş isim, olgu ve kavramları, ilişkileri,  örnekleri gösteren bir çizelge/zihin haritası hazırlayacaksınız. Çizelgenizde yer alan kavram ve olguları destekleyen kaynakları/belgeleri okla veya numarasını yazarak ilgili konuyla ilişkilendirin” (örnek) yönergesi verilir.

Kaynak: 20.Yüzyıl Dünya ve Türkiye Tarihi için Öğretmen Kitabı, "20 yüzyılın Şafağı" içinde, Tarih Vakfı Yayınları, Ekim 2007, s.60

Yapılandırılmış Yöntemle Kaynak Analizi

Dilara Kahyaoğlu

2007

Kaynakların Numaralandırılması 

I. Adım

Kaynakların analizi

(Sınıf çalışması) Önce Sayfa 44’den 53’e (kaynak kitap) kadar olan bölümdeki bütün malzemelere bir numara verilir. Herkesin aynı numarayı vermesi önemli olduğundan, öğretmen yönlendirmelidir.

     

(Ev çalışması) Daha sonra öğrencilerin Sayfa 44’den 53’e kadar olan bölümdeki bütün yazıları okumaları ve resimleri incelemeleri istenir…

          

(Küçük grup çalışması) Aşağıda belirtilen kriterler kullanılarak,

kaynakların tek tek analiz edilmesi sağlanır (bkz Analiz Kriterleri). Bu uzun

sürecek bir işlem olduğu gibi, öğretmenin  yardımına da ihtiyaç duyulabilir, 

ayrıca araştırma da gerektirebilir ama sonuç olarak kitaptaki kaynaklardan

yararlanmak, onları yorumlamak esastır. Sınıfta bitmeyen çalışmalara evde de 

devam edilebilir.

Çalışmanın ardından grupların çalışmaları pano üzerine asılır ve

Önünde tartışma yapılır. Ortaya çıkan çalışma örnek 1 ve 2'ye benzeyecektir. 

Karşılaştırmalı Okuma ve Çıkarımda Bulunma

Dilara Kahyaoğlu

2007

I. Adım (Ev çalışması)

Hazırlık

         (Kaynak kitap)  Sayfa 31’deki “uygarlık” isimli belge (kaynak A)  ile, sayfa 41’deki Sosyal Demokrasi isimli belge (kaynak B) okunmak üzere verilir. Öğrenciler analitik okuma yaparak hazırlanırlar.

Kaynak A                                                          Kaynak B

II. Adım (Küçük grup çalışması )

Karşılaştırmalı okuma ve Çıkarsama

“Soruları kullanarak iki metni karşılaştırınız ve tartışınız, görüşlerinizi  ilgili yerlere yazınız” yönergesi verilir (örnek).

İnsanlar, Mekanlar, İlişkiler Haritasıyla 19.Yüzyılda Gündelik Yaşamın Analizi

Dilara Kahyaoğlu

2007

 I. Adım (sınıf çalışması)

“insanlar- mekanlar- ilişkiler haritası” nedir?

Örnek 1’de  Abdurrahman Sarıpınar isimli, günümüzde yaşayan bir köylünün gündelik yaşamına dair ipuçlarını barındıran bir öykü var… Bu anlatıdaki ipuçlarından yararlanarak  “insanlar- mekanlar- ilişkiler haritası” hazırlanmıştır (örnek 2).

          

Yöntem öğretme çalışması şu şekilde yapılabilir.

*Öykü okunmaz. Sadece harita (örnek 2) dağıtılır ve öğrencilere sorular sorarak yorum yapmaları istenir:

*Abdurrahman Ağa nasıl yaşar? Bir günü, bir haftası, bir ayı nasıl geçer?

*En çok ve en az ilişkide bulunduğu mekanlar neresidir? Onun için olmazsa olmaz mekan neresidir. Neden?

             *Eviyle ilişkisi nasıldır?

             *Şehre ne için gelip gidiyor olabilir?

*Abdurrahman Ağa yerine karısının hayatını böyle bir haritaya dönüştürseydiniz tasarımını      nasıl yapardınız?

Daha sonra öykü okunur. Öğrenciler verdikleri yanıtlarla öyküden edindikleri

verileri ve izlenimlerini karşılaştırır. Öğretmen tekrar sorar

          *Şimdi ne düşünüyorsunuz? 

Toplumsal Değişimi Simgelerle Anlatmak

Dilara Kahyaoğlu

2007

I. Adım (küçük grup çalışması)

Değişimin simgeleri çizelgesinin hazırlanması

         

“Size dağıtılan tablodaki örnekleri dikkate alarak “değişen toplumsal yaşamı temsil eden simgeler bulun. Bunu yapabilmek için kaynak kitabın sayfa 25-31 arasında yer alan ana metni, görselleri ve alt yazılarını çok dikkatle okumalı ve incelemelisiniz. Ayrıca kitabın önceki bölümlerde yaptıklarınızı hatırlayıp birikiminizi kullanınız” yönergesi verilir. (örnek)

malzeme

Büyük boy kağıt. A3 olabilir veya dört tane A4 kağıdı bir araya getirilerek yapıştırılır. Ayrıca renkli kalemler boyalar.

Dikkat: Bu simgeler her şey olabilir, bu konuda zorlamaya gerek yoktur. Önemli olan neden onu seçtiklerini açıklayabilmeleridir. Yani üzerinde düşünülmüş, tartışılmış, mantıklı bir açıklamanın olması yeterlidir. Bir kısmı boş bırakılabilir. O zaman onlarla ilgili bir şeyler buldukça gelip listeyi tamamlarlar. Veya akıllara takılmış bir soru olarak da kalabilir…

Bir Konunun Ön Araştırma Kurallarına Göre Analizi

Dilara Kahyaoğlu

2007

Çalışma Teması: Köle ayaklanmaları ve Kölelik

I. Adım (ev çalışması)

Ön Araştırma Çalışması

          Öğretmen başvuru kaynaklarından bulduğu “köle ayaklanmaları, kölelik” vb. ile ilgili metinleri çoğaltarak dağıtır. Aynı temayı ele alan en az iki kaynak seçilmelidir. Özet, derleme yapılmamalı aynen çoğaltılmalıdır. Ayrıca aşağıdaki örnek çalışma prosedürü ve örnek’teki çizelge veya benzerleri öğrencilere dağıtılır. (bkz. yöntem-teknik)

          Öğrenciden beklenen, örnek’te olduğu gibi çalışmasını tamamlayıp, getirmesidir. Gelen raporlar sınıfta paylaşılır.

          Dikkat: Bu, araştırmaya hazırlık amacıyla oluşturulmuş teknik bir çalışmadır. Öğrenciden bu aşamada beklenen sadece budur. Öğrencilerden araştırma yapmaları beklenmemektedir. Ama isteyen çalışmasını devam ettirebilir.

Olgulardan Kavramlara, Kavramlardan Genellemelere

Dilara Kahyaoğlu
2007

I. Adım  (öğretmen sunumu)

Genelleme nedir?

Genelleme nedir konusunda açıklama yapılır, örnekler verilir. (bkz. yöntem-teknik*https://tarihegitimi.blogspot.com.tr/2017/08/genelleme-ve-elestirel-dusunme.html )

II. Adım (küçük grup çalışması)

 Genelleme çalışmasının yapılması

         

“Sayfa 15-19** arasını inceleyiniz. Orada yer alan temel olguları derleyip hangi kavram veya kavramlarla ilişkili olduğunu saptayıp  buradan  hangi genelleme veya genellemelere ulaşıldığını bulmaya çalışınız. (örnek)

        Bu çalışmanın ardından sınıf içi tartışma ve geri bildirim yapılır.

      Bu çalışma zor gelebilir. Başlangıçta aşağıdaki örneğe benzer, daha basit bir örnek hazırlanıp onun üzerinde ön çalışma yapılırsa meselenin kavranması açısından daha iyi olacaktır.