Dilara Kahyaoğlu
2007
I. Adım (öğretmen sunumu)
Nedir?
Balık
kılçığı tekniğinden yararlanarak neden-sonuç ilişkilerinin nasıl gösterildiği örneklerle gösterilir (bkz. yöntem-teknik
ve nedir?).
Nedir?
tarihte neden
ve sonuç ilişkisi
“Günlük yaşamda olsun, tarihsel süreç
içinde olsun, hiçbir önemli olay tek bir
nedenin sonucu olamaz. Değişik düzeylerde bir çok nedenin bulunması
olasıdır ve araştırmacı, kendisine önemli görünen nedenleri rastlantısal ve
önemsiz nedenlerden ayırt etmelidir.”
(E.H.Carr, Tarih yazımında nesnellik
ve yanlılık, imge, 1992 )
neden-sonuç ilişkilerinin “balık kılçığı”
tekniği ile analiz edilmesi
Ortaya, neden ve sonuçları açısından incelenen olgu,
“tema” veya genellemenin ismi yazılır. Onun iki yanında “nedenler” ve “sonuçlar”
havuzu vardır. Birbiriyle bağlantılı birçok neden ve sonuç o havuzu
doldurmaktadır.
Bir
olayın tek bir nedeni, tek bir sonucu yoktur. Her şey birbirini etkilemektedir.
Nedenler hem nedendir hem de birer sonuç. Burada amaç, nedenleri ve sonuçları
analiz ederken kolaylık sağlamak, her bir durumu birbirinden ayırmak ve bunu
görsel bir tasarım ile görmek, göstermektir. Yukarıdaki örnek basit bir şemadır
daha da geliştirilebilir.
Sonuç olarak: Bunun bir kurgu, görsel bir tasarım,
gerçekliğin yaratılmış bir parçası olduğunu unutmamak ve bunu da açıkça
söylemek gerekir. Yoksa tarihi bir olay üzerinde neden- sonuç ilişkilerini
kurmak bu kadar basit değildir. Burada öğrenci veya öğretmen, kendi birikimine,
bakış açısına, yaklaşımına göre seçme yapar.
Bu tür çalışmalarda öğrencilerin neyi
“neden”; neyi “sonuç” olarak seçtikleri ve neden ve sonuç bağlantısını
nasıl oluşturdukları önemlidir. İşte böyle bir çalışmanın sonucunda bunlar
açığa çıkabilir, bu da yeni tartışma olanakları yaratır.
II. Adım (İkili çalışma)
19. yüzyıldaki uluslararası rekabetin nedenleri ve sonuçlarının
“balık kılçığı”
tekniğiyle incelenmesi
Yukarıdaki yarım örnek öğrencilere
dağıtılır veya tahtaya yapılır. Öğrencilerin tamamlaması veya tamamen
değiştirip yeni bir şey yapması istenir.
“Örnekte gördüğünüz gibi 19. yüzyılda ortaya
çıkan uluslararası rekabetin birbiriyle bağlantılı bir çok nedeni ve yine
birbiriyle bağlantılı bir çok sonucu var. Ana metni kullanarak ve bundan önceki
konuları da dikkate alarak ilişkiler zincirini tamamlamanızı istiyorum” yönergesi verilerek çalışma başlatılır.
Çalışmalar bitince örnekler üzerinden
tartışma yapılır. Bir grubun yaptığı çalışma seçilir ve tahtaya aynen
geçirilir. Onun üzerinden tartışma yürütülür. Neleri yanlış buluyoruz? Neden? Onların yerine ne öneriyoruz? Neden? Neler
eksik? Nelerin yerini değiştirelim? Veya
bambaşka alternatif öneriler neler? …
Kaynak: 20.Yüzyıl Dünya ve Türkiye Tarihi için Öğretmen Kitabı, "Batı'nın Dönüşümü" içinde, Tarih Vakfı Yayınları, Ekim 2007, s.50-51
NOT: Bu çalışmayı; 20. YÜZYIL DÜNYA VE TÜRKİYE TARİHİ kaynak kitabına ek olarak yazılan Öğretmen Kılavuz Kitabı için hazırlamıştım. Bu kılavuzdaki yazılarımı, kullanmayı kolaylaştırmak amacıyla uygun parçalara bölerek ve biraz da bağımsızlaştırarak bloguma aldım.
*Kaynak gösterilmeden, aktif link verilmeden kullanılamaz.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder