Bir Konunun Ön Araştırma Kurallarına Göre Analizi

Dilara Kahyaoğlu

2007

Çalışma Teması: Köle ayaklanmaları ve Kölelik

I. Adım (ev çalışması)

Ön Araştırma Çalışması

          Öğretmen başvuru kaynaklarından bulduğu “köle ayaklanmaları, kölelik” vb. ile ilgili metinleri çoğaltarak dağıtır. Aynı temayı ele alan en az iki kaynak seçilmelidir. Özet, derleme yapılmamalı aynen çoğaltılmalıdır. Ayrıca aşağıdaki örnek çalışma prosedürü ve örnek’teki çizelge veya benzerleri öğrencilere dağıtılır. (bkz. yöntem-teknik)

          Öğrenciden beklenen, örnek’te olduğu gibi çalışmasını tamamlayıp, getirmesidir. Gelen raporlar sınıfta paylaşılır.

          Dikkat: Bu, araştırmaya hazırlık amacıyla oluşturulmuş teknik bir çalışmadır. Öğrenciden bu aşamada beklenen sadece budur. Öğrencilerden araştırma yapmaları beklenmemektedir. Ama isteyen çalışmasını devam ettirebilir.

Yöntem-Teknik

"bireysel okuma ve ön araştırma basamakları1. ilk okuma: Metni(leri) önce çok dikkatli bir şekilde baştan sona okuyunuz. Başkaca bir şey yapmayınız.2. sözcük çalışması: İlk okuma bittikten sonra metni tarayınız. Bu işlem sırasında hiç bilmediğiniz ve bağlamdan da (o cümleden, alt cümleden, üst cümleden, paragrafta işlenen görüşten…) anlamını çıkaramadığınız kelimelerin altını çizip,  sözlükten anlamlarını bulup, çalışma  sayfasının ilgili bölümüne yazınız.
3. bölümlere ayırma, isim verme: Sözcük çalışması bittikten sonra metni bir daha ve çok dikkatli okuyup, okurken üzerinde tartışınız/düşününüz. Daha sonra metni kendi içinde bölümlere ayırınız ve her bölüme içeriğe uygun bir kavram, bir simge veya birkaç kelimeden oluşan tematik bir isim veriniz. Burada paragraflardaki ana fikirler  yol gösterici olacaktır ama her zaman değil. Bazı paragraflar uzun olur ve onları bölmek gerekir. Bu nedenle satırlara bir sayı vermek yerinde olacaktır.
4. özet/derleme: İki kaynakta yer olguları ve kavramları, genellemeleri kullanarak bir özet yazınız. O fikirleri hangi kaynaktan aldıysanız  parantez içinde belirtiniz. Kendi sözcüklerinizle yazılamayacak değerde, önemde, güzellikte vb, bulduğunuz kısımları aynen alıp, tırnak içinde yazıp ya dip not olarak ya da parantez içinde nereden aldığınızı gösteriniz.
5. temel fikir yazma: İki kaynağı da kullanarak ulaştığınız temel fikri(leri) kendi cümlelerinizle yazınız. Bu bölüm sizden izler taşır, sizin algınızı, yaklaşımınızı yansıtır.
6. araştırma sorusu bulma: Temel fikirden yararlanarak bir araştırma sorusu bulunuz. Bütün bu okuduklarınızdan yola çıkarak neyi merak ettiniz? Neyi araştırmak istiyorsunuz? Bu soru, içinden alt soruların üreyebileceği kadar geniş olmalı ama bu genişlik temel fikirle örtüşmelidir.
7. alt sorular oluşturma: Araştırma sorusunun alt sorularını oluşturun. Ana soru hangi soruları akla getiriyor?  Ayrıntılar?"

 Örnek Çalışma

öğretmene notlar

Bu konuyla ilgili ciddi sıkıntılar vardır. Örneğin:

1. kaynak problemi:

Öğrenciler kaynak bulmakta zorlanır. Buldukları kaynaklar uzman tarih kitapları olduğu zaman okuduklarından –genellikle- bir şey anlayamazlar. Kütüphanelerde yeterli kaynak yoktur. Evlerde hiç yoktur. Türkiye’de seviyelere göre yazılmış, düzenlemiş kaynak ise yeteri kadar zaten yoktur. Kaynak denince neye, nereye başvuracaklarını bilemezler, her okulda uzman kütüphaneci yoktur, vb.

2. araştırma etiği

Bu konu ayrı bir problemdir. Kaynaklardan bulananlar aynen deftere geçirilir. İnternet üzerinden araştırma yapanlar buldukları sayfayı aynen basıp veya değiştirerek sınıfa getirirler ayrıca kaynağı da belirtilmemiştir.

3. araştırma sorusu hazırlama, araştırma yöntemi

Araştırma becerileri, öğrencilerin en zayıf oldukları alanlardan biridir.

4. nasıl yazılacak?

Sayfa düzeni nasıl olmalı. Nasıl geliştirip nasıl bitirmeli? Bu teknikler bilinmediği için uygulanamaz da. Bütün bunların nedeni üzerinde düşünmek gerekir.  

sonuç olarak

araştırma kaynağı  

İlk önce başvurulacak kaynaklar yaşlarına/seviyelerine  uygun olan ansiklopedilerdir. Daha sonra da genel tarih kitapları. Uzman tarih kitapları kısa dönemli bir araştırma için önerilemez. Ama uzun dönemli örneğin yıllık projeler için seviyelerine uygun olanlar önerilir, önerilmelidir de…

Kaynak isimlerini öğretmen ve/veya kütüphane uzmanı önermelidir. Hatta WEB sitesi adreslerini bile. Öğrenci bunlar dışında bir şeyler bulursa ve onlar işe yarar kaynaklarsa elbette  bu çok iyi bir şey olur.

Arama motorları aracılığıyla bulunan bir çok kaynak problemlidir. Ama bu kaynaklar hep olacaktır dolayısıyla kaçış yoktur. O halde en iyi çözüm,  öğrencilerin bu kaynaklara  eleştirel gözle bakabilmelerini sağlamaktır.

sınıf  ve ev çalışmaları

          Alışkanlık yaratmak için öncelikle araştırma tekniklerinin öğrenilmesini sağlayacak yapılandırılmış, özel çalışmalar yapmak gerekir. Bu da ancak evde, okul dışı zamanlarda yapılabilir. Yukarıdaki çalışma bu amaçla örnek bir öneri olarak hazırlanmıştır. 

Kaynak: 20.Yüzyıl Dünya ve Türkiye Tarihi için Öğretmen Kitabı, "Sanayi Devrimi" içinde, Tarih Vakfı Yayınları, Ekim 2007, s. 36-39

NOT: Bu çalışmayı; 20. YÜZYIL DÜNYA VE TÜRKİYE TARİHİ  kaynak kitabına ek olarak yazılan Öğretmen Kılavuz Kitabı için hazırlamıştım. Bu kılavuzdaki yazılarımı, kullanmayı kolaylaştırmak amacıyla uygun parçalara bölerek ve biraz da bağımsızlaştırarak bloguma aldım.

*Kaynak gösterilmeden, aktif link verilmeden kullanılamaz.