Örnek Ödev/Sınav/Tartışma Soruları: Sümer, Mısır ve Tarihçilik Üzerine

Dilara Kahyaoğlu

2004

SORU
1. Sümer Uygarlığı’nın en karakteristik özelliği nedir? Yani Sümerler için en tipik, Sümerlere özgü, onu en iyi ifade eden özelliği bulunuz. Tek bir özellik seçerek neden onu seçtiğinizi açıklayınız.

2. Mısır Uygarlığı'nın belli başlı özellikleri nelerdir?

3. Şimdiye kadar öğrendiğiniz TÜM uygarlıkları kendinize göre bir kriter oluşturarak sınıflandırınız. Bunu bir şemada/tabloda gösteriniz.

Çalışma: İlk Uygarlıklara Şematik Bir Bakış

Dilara Kahyaoğlu
2002

Milattan önceki (MÖ) tarihlerde ortaya çıkmış olan uygarlıklara şematik bir bakış

Kronoloji Çalışması: İlkçağ Tarihinde Kilometre Taşları

Dilara Kahyaoğlu

2004

Kronoloji: Yakındoğu ve Akdeniz'de Belli Başlı Gelişmeler

Ur Standardı'ndan ayrıntı
"Çalgıcılar"

MÖ 3500: Kökenleri hakkında hiçbir şey bilinmeyen Sümerler, Aşağı Mezopotamya’da şehir devletleri halinde ortaya çıktılar.

MÖ 3100:  Kral Menes Aşağı ve Yukarı Mısır’ı birleştirerek tanrı-kral olarak kabul edilen firavunların yönettiği Mısır Krallığını kurdu. En güzel piramitler eski krallık denilen bu dönemde yapılmıştır.

MÖ 3000: Sümerler çivi yazısını buldu. Bu yazı Anadolu dahil bir çok yerde yazının gelişmesine öncülük etti.

MÖ 2400:  Akadlar, Mezopotamya’nın ilk imparatorluğunu kurdular

Med ve Pers İmparatorluğu

Dilara Kahyaoğlu

1997-2004

Kasım 2017

Kral Büyük Darius, Ahuramazda'yı temsil eden sembolünün altında rakiplerine kimin egemen olduğunu gösteriyor. Elleri bağlı kişiler yine bu yazıtta belirtildiği gibi 19 savaşta  yendiği ayaklanan dokuz kişiyi temsil etmektedir. Çizmesiyle ezdiği kişin Ahamenişlere isyan eden Gaumata (Veya Prens Bardiya) olduğunu belirtiyor tarihçiler.
 Behistun (Bisütun) Yazıtı frizleri, MÖ 6. yüzyıl
Bu yazıt çok dilli yazılmıştır (Eski Pers, Elam ve Akad) ve çivi yazısının çözülmesinin yolunu açmıştır. Kitabede şu yazar:
"Ben Darius'um, büyük kral (şah), kralların kralı (şahenşah), Pers kralı, ülkenin kralı ... Ahameniş Beylerinin... Ahuramazda'nın  lütfuyla kral oldum. Ahuramazda bana krallığı verdi. ...." Tamamı için kaynağa bkz.

Yunan Uygarlığı- Yunan Anakarası ve İyonya

Dilara Kahyaoğlu

1997-2004

Kasım 2017

Yunan Kolonileri ve alışveriş ürünleri
bkz. kaynak *

Yunan Anakarası - Dorlar 
MÖ 1200 yılında kuzeyden bugünkü Yunan Anakarası’na gelen Dorlar, eski Akha Uygarlıklarının üzerinde egemenlik kurdular. Dor göçlerinin ardından Akhaların Anadolu’nun Ege kıyılarına göç edip İyon Şehir devletlerini oluşturduğu kabul edilir. Akhaların ardından bazı Dor kabileleri de Anadolu’nun Güneybatı bölgelerine yerleşmişlerdir. Yunanistan’a gelen Dorların eski Akha topraklarında şehir devletleri şeklinde siyasi örgütlenmelerini kurdukları biliniyor. “Polis” denilen bu şehir devletleri bir ya da bir çok şehirle birlikte onlara bağlı ve onları tamamlayan kırları da kapsayan siyasi bir birliktir. Bunların en önemlileri Atina, Sparta, Korint, Tebai ve Larissa’ydı. Şehir devletlerinin ortaya çıkması ile beraber sosyal sınıflar da ortaya çıkmaya başlamıştır. Aristokrat sınıfın belki de ilk adımı kralın arkadaşlarına ve yakın çevresine meclise girme hakkı verilmesiyle ortaya çıkmıştı. Bu meclis sadece danışma kurulu niteliğindeydi. Köleler siyasi hayata ve orduya katılamıyordu. İlk dönemlerde ticaret Fenikelilere bırakılmıştı.

Resimli Yunan ve Roma Kronolojisi

Roma ve Yunan Uygarlığı için ek olarak düşündüm.
Zamanında da öyle kullanmıştım.
Gözden kaybolmaması için ayrı sayfaya yerleştirdim.

Fenikeliler, İbraniler, Filistinliler

Dilara Kahyaoğlu
1997-2004
Kasım 2017

Fenikeliler

Fenikeli Biblos kralı Ahiram'ın Lahdi olarak bilinir. Ahiram Lahdi.
Üzerinde 38 kelimeli bir kitabesi bulunur. Byblos'un Eski Fenike lehçesinde yazılmış ve bugüne kadar keşfedilen önemli uzunluğa sahip Fenike alfabesinin en eski örneği olarak kabul edilir.https://en.wikipedia.org/wiki/Ahiram_sarcophagus

Eski Yakın Doğu Uygarlıkları arasında özel bir yeri olan Fenike ve Filistin tarihsel bölgesi Akdeniz’in doğusunda bulunur. Bu bölgeler, coğrafi ve tarihi koşullar nedeniyle; Mezopotamya, Mısır, Anadolu ve Arabistan’a geçiş sağlayan bir kara köprüsü konumundaydılar. Bu nedenle Fenike ve Filistin Ortadoğu tarihinde daima özel bir yere sahip olmuşlardır. Günümüzde Lübnan’ı ve Suriye ile İsrail’in bir kısım topraklarını içine alan Fenike, Kuzeyden batıya doğru uzanan, Lübnan Dağları ile çevrili, denize paralel, oldukça dar bir alandır.

Frigya ve Lidya

Dilara Kahyaoğlu

1997-2004
Kasım 2017

Ege Göçleri-Deniz Kavimleri Göçleri (MÖ 1200)

MÖ 13. yüzyıl sonlarına doğru meydana gelen ve Ön Asya dünyasını alt üst eden Ege Göçleri’nin nedeninin ekonomik olduğu düşünülmektedir. Ege Kavimleri, hareketlerine Yunanistan’dan başlamışlardı. Dağlık ve tarıma elverişli yeri oldukça az olan Yunanistan’da yaşayan kavimlerin, hayatlarını sürdürebilmek için yeni topraklar arayışına girdikleri tahmin edilmektedir. Duvar resimlerinden anlaşıldığına göre Ege Göçleri, denizden ve karadan olmak üzere iki yoldan yapılmıştı. Bu olay, Demir Devri ile Tunç Devirlerini birbirinden ayıran büyük bir olaydır. Bu göçlerle Hitit, Mitanni, III.Babil Devleti gibi MÖ II.binin büyük monarşik devletleri ortadan kalkmış, onların yerine bu göçebe toplulukların kurduğu kabile devletleri ortaya çıkmıştır. Nitekim Anadolu’da, MÖ 12 . yüzyıl ve 8. yüzyıl arasındaki bu “Karanlık Dönem”e ait arkeolojik ve yazılı eser bulunamamıştır.

Midas Anıtı (Yazılıkaya).
 Perrot-Chipiez'in Çizimi, Gravür.
 Bu anıt, bir mezar anıtı olmayıp, Frigya'da pek çok kaya anıtı örneğinde görüldüğü gibi, bir Kybele (Ana Tanrıça) heykelini koymak üzere yapılmıştır. 1834’de Texier de anıtı inceleyerek gravür çizimini yapmıştır. Anıtın sol üst kısmında, düzleştirilmiş ana kaya üzerindeki Frigce yazıtta geçen Midai kelimesinden dolayı anıta bu ad verilmiştir. Yöre halkı ise üzerindeki yazıtlar nedeni ile anıtı, Yazılıkaya olarak adlandırmıştır. Günümüzde her iki isim de kullanılır. **

Urartular

Dilara Kahyaoğlu

1997-2004

Kasım 2017

Hayat Ağacı'nın işlendiği fresk. Altıntepe
https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/0c/Tree_of_life_in_Urartian_Fresco.jpg

Kavramsal ve Olgusal Çerçeve

Urartular hakkında fazla bilgi yoktur. Taş ve madeni işlemede ustaydılar. bunu bıraktıkları eserlerden anlıyoruz. Şamran Kanalı da çok ünlüdür. Bazı su kanallarının hala kullanıldığı ifade edilir. Friglerle beraber yaşadıkları dönem olmuştur.

Metiniçi Sorularla Hitit Kısa Tarihi

Dilara Kahyaoğlu

1997-2004

Kasım 2017

Hattuşa. Temsili Resim
http://larryspeck.com/category/thinking/

Kavramsal ve Olgusal Çerçeve

Coğrafi mekan, Hattilerin varlığı, Hititlerin gelişi, nereden geldikleri, Anitta ismi, ilk birlik kuran Hattuşuli, Mısır ile rekabetin nedenleri, Kadeş Antlaşması’nın önemi, yönetim biçimin federatif yapısı, Panku’nun rolü, “bin tanrı ili” denilmesinin nedeni ve kanıtları, ibadetin en önemli şartı olan temizlik, ölü gömme geleneklerindeki farkların ve nedenlerinin diğer uygarlıklarla karşılaştırılması, sosyal sınıfların varlığı isimleri ve özellikleri, ekonomik hayatın temel ürünleri, ordu sistemin varlığı ve özellikleri, hukuk siteminin varlığı ve ceza anlayışındaki değişimler, yazılı ürünler, dillerinin Hint- Avrupalı oluşunun anlamı, belli başlı sanat ürünleri ve anlayış, Deniz Kavimleri Göçü ile birlikte yok olmaları, Geç Hitit Devleti’nin ortaya çıkışı.

...................

Hititler Anadolu'nun yerlisi değildir. Hititlerden önce Anadolu’da yaşayıp da çevrelerinde egemenlik kuran halklardan en önemlileri Hattiler, Luwiler ve Huriler vb. olarak bilinir. Anadolu'nun ilk büyük devletini hatta imparatorluğunu kurmuş olan Hititlerin nereden geldikleri (Trakya veya Kafkasya) kesin olarak bilinmemekle beraber, bıraktıkları belgelerden Hint -Avrupalı bir kavim olduklarını anlıyoruz.

Tunç Çağı Troya'sı Köy müydü, Kent miydi?

Dilara Kahyaoğlu

2004

Kasım 2017

Kavramsal ve Olgusal Çerçeve

Troya’nın coğrafi özellikleri, denizin çekilmesi, höyük oluşu, VI.Troya’nın önemi, buluntuların yeri ve özellikleri, İlyada destanının Troya’nın bulunuşundaki rolü, Şiliman’ın rolü, Troya hazinesinin başına gelenler, mitolojik öykülerde Troya…

TROYA (I., II., III. )

ArkeoAtlas Sayı: 2, 2003, S.130-137’den derlenmiştir.

VI. Troya'nın temsili resmi

Minos ve Miken Uygarlıkları

Dilara Kahyaoğlu
1997-2004
Kasım 2017

Kavramsal ve Olgusal Çerçeve

Minos uygarlığından kalanlar, Girit ve çevresinin coğrafi özellikleri, Knossos sarayının özellikleri, duvar resimlerinin yorumu, uygarlığın yok oluşu üzerine tezler, tanrıça kültünün özellikleri ve belirtileri, Knossos ile Akha şatolarının mimari açıdan karşılaştırılması ve çıkarımlar, İlyada Destanı bağlamında “efsanevi” Miken kültürü…

Girit ve Ege Denizi

MİNOS UYGARLIĞI

Ege Uygarlığı Ege adaları ve Ege Denizi kıyılarında yaşayan toplulukların oluşturduğu ortak bir uygarlıktır. Bu bölgede sırasıyla Girit, Miken ve Yunan Uygarlıkları meydana gelmiştir.

Girit Adası merkezli uygarlık Minos Uygarlığı adıyla bilinir. Bu isim efsanevi kral Minos’un adından ötürü verilmiştir. Bu kültür, Ege Uygarlıklarının en eskisi olup, halkının kökeni konusunda henüz bilgi sahibi değiliz.

İlk Uygarlıkların Kronolojik Açıdan Analizi

Dilara Kahyaoğlu
2005

ÇALIŞMA YÖNERGESİ

1.Yukarıdaki kronolojide kaç uygarlık bölgesi incelenmektedir? Bunlar hangi kıtalardadır? İsimlerini yazın.

2. Bu çizelgeye göre en eski uygarlık bölgesi neresi gözükmektedir?

Mezopotamya Uygarlıkları

Dilara Kahyaoğlu
1997-2004
Kasım 2017

Nehir Vadisi Uygarlıkları - İlk Uygarlık Merkezleri- Su Uygarlıkları
http://www.amherstschools.org/webpages/mgoss/index.cfm?subpage=27043

Mezopotamya terimi, yunanca kökenli olup “iki nehir arası” anlamına gelir. Araplar ise bölgeye
“El-Cezire” demektedir. Dicle ve Fırat nehirleri arasında kalan bu verimli topraklar bugün Irak Devleti’nin sınırları içindedir. Nehirlerin akış yönüne göre ilkçağda (günümüzde de) Toroslar ile Bağdat şehri arasında kalan bölgeye Yukarı (Kuzey), Bağdat ile Basra (İran) Körfezi arasında kalan bölgeye Aşağı (Güney) Mezopotamya denilmekteydi(dir).

Mezopotamya Uygarlığının kurucusu kabul edilen Sümerlerin MÖ 4000’de Orta Asya’dan geldiklerini düşünenler olduğu gibi İran yöresinden veya kuzeyden geldiklerini düşünenler de vardır. Bunların göçebe çoban topluluklar olduğu tahmin edilmektedir. Dünya uygarlık ve kültürünün temellerinin atıldığının düşünüldüğü bu bölgede, ilkçağ boyunca; Sümer, Elam, Babil, Akad (aşağı), Asur (yukarı) devletleri kurulmuştur.