Örnek Ödev/Sınav/Tartışma Soruları: Sümer, Mısır ve Tarihçilik Üzerine

Dilara Kahyaoğlu

2004

SORU
1. Sümer Uygarlığı’nın en karakteristik özelliği nedir? Yani Sümerler için en tipik, Sümerlere özgü, onu en iyi ifade eden özelliği bulunuz. Tek bir özellik seçerek neden onu seçtiğinizi açıklayınız.

2. Mısır Uygarlığı'nın belli başlı özellikleri nelerdir?

3. Şimdiye kadar öğrendiğiniz TÜM uygarlıkları kendinize göre bir kriter oluşturarak sınıflandırınız. Bunu bir şemada/tabloda gösteriniz.


4. Aşağıdaki soruların yanıtlarını paragraftan çıkartacaksınız.

“Olayların yer ve zaman gösterilerek kaydedilmesinin uygarlıkların ve devletlerin ortaya çıktığı dönemlere denk gelmesi şaşırtıcı değildir. Çünkü; halk ile saray ve tapınak arasında derin uçurumların bulunduğu bu ilk dönemlerde “tarih yazıcılığı” yalnızca devletin ve hükümdarların askeri zaferlerinin öyküsünü anlatmak için kullanılıyordu ve elbette bu öyküler mitlerle/efsanelerle iç içeydi.
Tarihin mitolojiden koparak bir “bilim” (?)[1] kimliği kazanması; ilkçağlarda eski Yunanistan’da tarihçi Herodotos’la başlar (MÖ yaklaşık 460 -yaklaşık 395). Herodotos’un tanrıların savaşlarından değil de Med Savaşları’ndan bahsetmesi yani “araştırılıp doğrulanabilir olaylar”dan söz etmesi bu başlangıcın ilk adımı sayılır. Herodotos’un eserlerinde görülen mitolojik yaklaşımın son izlerini de tarihçi Thukydides silmiştir. Buna rağmen tarih “bilim”in kesintisiz geliştiği söylenemez.
Örneğin, Ortaçağ’ın düşünce ürünleri; “geçmişe, geleneklere ve tarihteki örneklere göndermelerle dolu ve eleştirel tutarlılıktan yoksundu.” Herhangi bir iddiayı desteklemek için uydurulmuş tutanakların ve sahte belgelerin çokluğu da bununla açıklanabilir. Ama bu durumdan Ortaçağ tarihçilerinin sadece önemsiz eserler verdikleri sonucunu çıkartmamalıyız.” (Ders Notu. DK)

SORU
a) Tarihin ilk dönemlerinde ortaya çıkan “tarih yazıcılığı”nın özelliklerini metinden çıkartarak yazınız.

b) Metne göre, tarihin ilk kez bilimsel bir kimlik kazanması neden Herodotos ile başlamıştır? Yanıtı kendi cümlelerinizle, açıklayarak yazınız.

c) Ortaçağ tarih yazıcılığı hangi nedenlerden dolayı eleştiriliyor?


5. Aşağıdaki paragraftan da yararlanarak soruları yanıtlayınız.

“Tarihin Yöntemi:
Tarih biliminin olgulara ve onlar üzerine yapılan yorumlara dayandığını hatırlayalım. Bunun için araştırma yapan bir tarihçi şu yolları izlemek zorundadır.
           a) Kaynak BulmaTarih hakkında bilgi veren her türlü malzemeye kaynak, belge veya vesika denir. Kaynaklar; I. Elden kaynaklar ve II. Elden kaynaklar olarak ikiye ayrılarak değerlendirilir.
I. Elden kaynaklar doğrudan doğruya incelenen konuya ait, onu yansıtan, olaya tanıklık eden belgelerdir. Bunlar yazılı (antlaşma metinleri, mektuplar, paralar v.b) ve yazısız kaynaklar (seramik kaplar, heykeller, yapı kalıntıları, filmler, resimler, ses kasetleri v.b ) olabilir.
II. Elden kaynaklar ise I.elden kaynaklardan yaralanarak hazırlanan eserlerdir. Hazırlanan eser I.elden kaynaklara yani belgelere ne kadar dayandırılmışsa o kadar değerli ve anlamlıdır.
            b) Verileri sınıflandırma, çözümleme, eleştirme (tasnif , tahlil ve tenkit etme)Tarihçi elde ettiği belgeleri, araştırdığı konuya uygun olarak sınıflandırır. Örneğin kronolojik olarak sınıflandırabilir. Konusuna, içeriğine göre sınıflandırabilir. Daha sonraki aşamada ise; elden edilen kaynaklar gözden geçirilir, eksiklikler saptanır, belgelerin nerelerde kullanılacağı belirlenir, eksilikler tamamlanmağa çalışılır. Tarihçinin en önemli görevlerinden biri de elde ettiği belgelerin güvenilir olup olmadığını tespit etmektir bu nedenle belgeler, eleştirel süzgeçten mutlaka geçirilmelidir. Bu çok önemlidir çünkü değerlendirmeler ve yorum, bu belgeler ışığında yapılacaktır.
            c)Birleştirme, sentez yapma (terkip )            Tarihçi elde ettiği bilgileri bu aşamada bir sanatçı/edebiyatçı/bilim adamı duyarlılığı ile birleştirmek ve yeni şeyler yaratmak durumundadır.” Ders Notu. DK

SORU: Diyelim ki siz, “Kral Midas” üzerine bir araştırma yapacaksınız. Buna göre:

a) Elinizdeki kaynakları, dosyanızdaki tüm kaynakları kullanarak işinize yarayacak en az bir tane birincil kaynak bulunuz. (İlkçağ tarihine ait görseller ve metinlerden oluşan ders notları kastediliyor. Açık uçlu sınavları da böyle yapıyordum.)

b) Elinizdeki kaynakları kullanarak işinize yarayacak en az bir tane ikincil kaynak bulunuz.

c) Bulduğunuz birincil kaynağın eleştirisini yapınız, o belge gerçekten güvenilir bir belge midir? O belgenin güvenilir olup olmadığını oluşturduğunuz argümanlarla destekleyiniz.


6. Anadolu'nun Tarih Öncesi ve Tarih Dönemleri İçin Zaman Çizelgesi 

LİTİK DÖNEMLER
PALEOLİTİK DEVİR: MÖ 600 000 -10 000 yılları arası
MEZOLİTİK DEVİR: MÖ 10 000 - 8 000
NEOLİTİK DEVİR: MÖ 8 000 - 5 500
KALKOLİTİK DEVİR: MÖ 5 500 - 3 200/3000

TUNÇ DEVRİ: MÖ 3 200 - 1 200
DEMİR DEVRİ: MÖ 1 200 - 300

ANADOLU DEMİR DEVRİ UYGARLIKLARI
GEÇ HİTİT BEYLİKLERİ: MÖ 1 200 - 700
YUNAN UYGARLIĞI: MÖ 1100 - 300
URARTU UYGARLIĞI: MÖ 900 - 600
FRİG UYGARLIĞI: MÖ 800 - 600
LİDYA UYGARLIĞI: MÖ 700 - 550
PERS EGEMENLİĞİ: MÖ 550 - 300

ANADOLU'DA GEÇ DÖNEM UYGARLIKLARI (İLKÇAĞ SONLARI)
HELLENİSTİK DEVİR: MÖ 300 - 200
ROMA EGEMENLİĞİ : MÖ 200 - 500 (MS)

SORU: TABLO hazırlayarak gösteriniz.
Yukarıdaki tabloyu dikkate alarak en az beş dönem için bir örnek tarihsel olgu/olay/durum yazınız. Bunun için dosyanızdaki kaynaklardan yararlanacaksınız. Örneğin, Çatalhöyük yerleşimini Neolitik Dönem için örnek olarak gösterebiliriz. Troya Savaşı’nı, Akhenaton’u nerelere yerleştirebiliriz? gibi…

7. İki resim arasında bir ilişki var mıdır?  Evet veya Hayır şeklindeki yanıtlarınızı açıklayarak yazınız. Neden Evet? Neden Hayır?

8. Aşağıdaki kırmızı ile çerçevelenmiş bölgenin İlk Çağ'da neresi olduğunu hatırlayınız. Ve bu bölgeyi tarihsel açıdan anlatan/tanımlayan bir paragraflık yazı yazınız.

9. Aşağıda yer alan görsellerden hangileri birincil kaynak olarak değerlendirilebilir? Neden?

1.

2.

3.

4.

5.

10. Çalışma kağıdında bulunan (9 numarada gösterilen) görsel malzemelerin alt yazılarını yazınız.


11. Beş (5) numaralı resim arkeolojik bir belge midir?


12. Metin için sorular

a) Aşağıdaki yazıda anlatılan görüşleri birkaç madde halinde özetleyiniz.

b) Aşağıdaki yazıda yer alan olguları ve görüşleri (yorum) tek tek saptayınız.

"Nuh'un Gemisini arayış

Takribi olarak 35 yıl önce, Bağdat kentinin 160 km güneyindeki Nippur kasabası yakınlarında, 60 bin tabletten oluşan bir Sümer kitaplığı bulundu. Tabletler, Sümerlere ait çivi yazısıyla yazılmıştı. Bu ilk yazı türü, Sümerlerin çok eski bir geçmişi olduğunu belirler. Tabletlerin yazdıklarına bakılırsa ilk 10 Sümer kralı, 456 bin yıl egemen olmuş, tufanda sonra Sümer ırkının yeniden kuruluşuyla görevlendirilen 23 kral 24 bin 510 yıl, 3 ay, 3.5 gün başta kalmışlardır. Ele geçen bu tablet-belgelerde tufan olayı bütün ayrıntılarıyla anlatılıyor. Aynı zamanda, tufan öncesi beş kentten söz edilmektedir. Bunlar Eridu, Badtibira, Larak, Sitpar ve Şurappakt'tır. Tufanı anlatan Sümer tabletleri, aynı olayı aktaran ünlü Gılgameş Destanı'ndan da eskidir. Bir Sümer tableti şöyle başlıyordu:
".... ve sonra tufan baş gösterdi."
Gılgameş Destanı, Mezopotamya'daki Uruk kentinin ünlü kralı Gılgameş üstüne söylenmiş bir destandır .
O döneme kadar Nuh ile İbrahim Peygamber arasında geçen uzun sürenin tarihini yalnız Tevrat'taki "Tekvin bölümü" anlatmaktaydı. Gılgameş destanı, bu boşluğu doldurabilme imkanı vermektedir. 1872 yılında "İncil'e İlişkinin Arkeoloji Araştırma Derneği"nin bir toplantısında Geroge Smith, "Kısa süre önce, British Museum'daki Asur tabletlerini incelerken, birinde tufanın anlatıldığını fark ettim." der.  Smith, bu bulgularını anlatan "Chaldean Account of Deluge-Kaldelilerin Tufan Hikayesi" adlı kitabını yayınladı ve ne yazık ki, tufan tableti eksikti. Smith, Ninova'ya gitti ve aranılan tabletleri buldu. Smith, Asurca "Tufan"ı yayımlarken bunun günümüzdeki "Warka" diye bilinen ve İncil'de adı "Erech" olarak geçen eski Uruk kentinde hazırlanmış çok eski bir yazmadan kopya edildiğini de açıklamaktadır."

[1] Tarihin bilim olup olmadığı tartışmalı bir konudur, bu nedenle bazı tarihçiler tarihe bilim değil disiplin vb. demeyi tercih eder.

*Kaynak gösterilmeden, aktif link verilmeden kullanılamaz.