Urartular

Dilara Kahyaoğlu

1997-2004

Kasım 2017

Hayat Ağacı'nın işlendiği fresk. Altıntepe
https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/0c/Tree_of_life_in_Urartian_Fresco.jpg

Kavramsal ve Olgusal Çerçeve

Urartular hakkında fazla bilgi yoktur. Taş ve madeni işlemede ustaydılar. bunu bıraktıkları eserlerden anlıyoruz. Şamran Kanalı da çok ünlüdür. Bazı su kanallarının hala kullanıldığı ifade edilir. Friglerle beraber yaşadıkları dönem olmuştur.

MÖ 1200’lerde Anadolu’da başlayan karanlık dönemlerin sonuna doğru ortaya çıkan ikinci büyük devlet Urartular olmuştur. MÖ 9. ve 6. yüzyıl arasında Van Gölü ve çevresinde merkezi Tuşpa olarak kurulan Urartu Uygarlığı 300 yıl boyunca Asur Devleti’nin en büyük rakibi oldu. Asurlar ile sık sık savaşan Urartu kralları onları yenilgiye uğratmış, Asur egemenliğinin Anadolu’ya doğru yayılmasına engel olmuşlardır ama zamanla Urartu adı unutulmuş onlardan kalan eserler de Asurlulura mal edilmiştir.

Tevrat'ta Urartu adı Ararat olarak geçmektedir. Arkeologlar geçmişin acısını çıkartmak istercesine son yirmi beş yıldır Urartularla ilgili araştırmalarına hız vermişlerdir. Son yıllarda bu konu uluslararası Arkeoloji kongrelerinin en çok tartışılan gözde konularından biridir. Bu araştırmalar sonucunda Urartu uygarlığının komşu kültürleri de etkisi altına aldığı anlaşılmıştır. Urartu Devleti, İskit ve Med baskıları sonucu yıkılmıştır.

Doğu Bayezit Kalesi.
Urartu Kalesi. Selçuklu ve Osmanlı zamanında da kullanılmış. 

Kültür ve Uygarlık
Urartuların devlet yapısının niteliğine dair bilgilerimiz kaynak yetersizliğinden dolayı eksiktir. Bununla birlikte başlangıçta beyliklerden oluşan Urartu Krallığı’nda merkezi yapının zamanla güçlendiği de bilinmektedir. Krallık genelde babadan oğla geçmekteydi.
Halk kalede, krala ait iş yerlerinde ve devlete ait tarla ve bahçelerde çalışıyordu ve bunun karşılığı olarak da erzağını devlet depolarından yapılan dağıtımdan alıyordu. Urartu toplumunda ayrıca herhangi bir hakkı olmayan köleler de bulunmaktaydı. Baraj, sulama kanalları ve büyük inşaatlar kölelere yaptırılıyordu.

Urartu dilinin Hurri dili ile akraba olduğu ileri sürülmektedir.
Asurlulardan alıp kullandıkları bizlere kadar ulaşan çivi yazılı kaynaklardan, en büyük tanrılarının savaş tanrısı "Haldi" olduğunu anlıyoruz. Ayrıca gerek Hurrilerin gerekse komşularının dinsel inanışlarına da bağlıydılar.

Son dönemlerde yapılan kazılar Uratuların kendilerine özgü bir mimari anlayışları olduğunu göstermiştir. Doğu Anadolu'nun sert coğrafi koşullarına rağmen usta bir kaya mimarisi örneği verip kaleler, burçlar, su bentleri, yeraltı su yolları ve su kanalları inşa etmişlerdir. Su kanallarından bir kısmı bugün dahi kullanılmaktadır. Örneğin 3 000 yıl önce yapılmış olan Van'da ki Şamram Kanalı bu konuda yapılmış olan eserlerin en önemlilerinden biridir.

Urartu takılarından örnekler

Urartu Sanatı genellikle süsleyici niteliktedir. Bezeme ögelerinin büyük çoğunluğunu bitkiler oluşturur. İnsan ve hayvan motifleri ikinci derecede kullanılmıştır. Urartu sanatında madeni eserler geniş yer tutar.Tunç kazanlar, tunç, altın ve gümüş kaplar yapmış ve bunları ihraç etmişlerdir. Madeni eserler arasında kemerler de önemli yer tutar. Doğu Anadolu'da altın, gümüş, demir işçiliğinde Urartu geleneği asırlarca devem etmiştir. Günümüzde de Urartu takılarını örnek alan çalışmalar ve takı üretimi yaygın olarak yapılmaktadır.

ÇALIŞMA, ARAŞTIRMA, DÜŞÜNME, TARTIŞMA

 1. Yukarıdaki haritalardan  da yararlanarak içinde yer adlarının da yer aldığı bir kroki-harita çiziniz.

 2. Metinde Ararat  ve Tuşba olarak geçen yerlerin bugünkü isimleri nedir? Bundan emin miyiz?

 3. "Kaya mimarisinin ustaları” olarak isim yapmış olan Urartular bu unvanı hak ediyor mu? Örneklerle ve referans göstererek  bir paragraflık bir yazı yazınız.

 4. Yukarıdaki metinde geçen  anlamını bilemediğiniz  kelimeleri saptayarak, araştırınız,  yazınız.

 5. Arkadaşlarınıza sormak üzere bir soru hazırlayınız.

 6. TEMEL SORU: Urartuları diğer uygarlıklardan ayıran temel farkları bulup yazınız.

 7. Urartular Hititlerden ne kadar sonra ortaya çıkmış bir uygarlıktır?

8. Urartular kimdir?

9. Bu uygarlığı doğuran koşullar nelerdir?

10. Sosyo-ekonomik yapı nasıl şekillenmişti? Bunları nereden biliyoruz?

11. Anadolu ve Anadolu uygarlıkları açısından  Urartular anlamı nedir?

Ayrıca bkz.
Van Gölü havzasında yeni Urartu kaleleri: http://www.aktuelarkeoloji.com.tr/van-golu-havzasinda-yeni-urartu-kaleleri-

Van Gölü içinde Urartu Kalesi (iddia bu): http://arkeofili.com/van-golunun-dibinde-urartu-kalesi-bulundu/

Tuşpa: http://tuspa.org/urartu-donemi-yapilari/