Kimlik ve Milli Kimlikle İlgili Yazıların Linkleri, Kaynaklar, Sözlük ve Örnek Sınav Soruları

Dilara Kahyaoğlu
1998

Metinlerin Linkleri

1. Kimlik: Ben/Biz kimiz?

2.  Toplumsal Yapıların Tarihsel Serüveni

3. Milli Devletlerin Doğuşu ve Millet Nedir?

4. Bir Ulus Nasıl Yaratılır?

5. İnsanlar Ulusal Bir Kimliğe Sahip Değilken Kendilerini Nasıl Tanımlıyorlardı?

6. Kimlik Penceresinden Eski Türk Toplumlarına Genel Bir Bakış

7. Tanzimat Öncesi Osmanlı Devletinde Türk Kimliği Meselesi

8. Tanzimat Dönemi ve Sonrasında Türk Kimliği Meselsi: Osmanlıcılık, İslamcılık, Türkçülük

9. Cumhuriyet Döneminde Milli Kimlik Meselesi



Kaynakça

1. ve 2. Bölüm İçin

* Nuri Bilgin, Bozkurt Güvenç, Cumhuriyet, demokrasi ve kimlik sempozyumu açış konuşmaları, 1996.

* Kemal Karpat, Kimlik sorununun Türkiye’de tarihi, sosyal ve ideolojik gelişmesi, Türk aydını ve kimlik sorunu (1995).

*Türkiye Günlüğü/ Sayı 50/ Mart-Nisan 1998 

* E. J. Hobsbawm, Milletler ve Milliyetçilik

* Balibar- Wallerstein, “Irk, Ulus, Sınıf” 

* Benedict Anderson, Hayali Cemaatler

* Türkiye Günlüğü, 50. sayı     

       * Ernest Gellner, Ulusçuluk ve İdeoloji

       * Anthony D. Smith, Milliyetçilik ve Kültürel Kimlik

       * Benedict Anderson, Yurtseverlik ve Irkçılık

       * Milliyetçilik teorileri; Avrasya’da Siyaset ve İlişkiler            

* Umut Özkırımlı,  Milliyetçilik Kuramları-Eleştirel bir bakış

* Anthony D. Smith, Milli Kimlik

* E. Gellner, Ulus ve Ulusalcılık

* Türkiye Günlüğü, 33. sayı

* Toplum ve Bilim, 62. sayı

* Ana Britanica, İlgili Maddeleri

* Anthony Giddens, Sosyoloji 

Diğer Bölümler İçin (yukarıda belirtilenlere ek olarak)

*Türkiye Günlüğü, 50. ve 33. sayılar

*Ana Britannica

*Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansk.

*Tevfik Çavdar, Türkiye’nin  Demokrasi Tarihi, cilt 1

*Bülent Tanör, Kuruluş ve Kurtuluş Üzerine 10 konferans

*Erik. J. Zürcher, Modern Türkiyenin Doğuşu

*Hugh Poulton, Silindir Şapka, Bozkurt ve Hilal, Sarmal yay.

Sözlük İçin Yararlanılan Kaynaklar
Ana Britanica
Anthony Giddens, Sosyoloji, Ayraç Yayınları
Türkçe Sözlük, TDK
M. Nihat Özön, Küçük Osmanlıca Türkçe Sözlük, İnkılap Kitapevi
Ahmet Cevizci, Felsefe Terimleri Sözlüğü, Paradigma Yayınları
Orhan Hançerlioğlu, Toplumbilim Sözlüğü, Remzi Kitapevi
Şakir Atalay, Hukuk ve Sosyal Bilimler Sözlüğü, Bilgi Yayınevi
Özer Ozankaya, Toplumbilim Terimleri Sözlüğü, TDK Yay.
Ali Püsküllüoğlu, Türkçedeki Yabancı Sözcükler Sözlüğü, Arkadaş Yay.

SÖZLÜK

1. ve 2. Bölümler İçin 

Aşiret; (Klan, kabile, gens) Anne veya baba yoluyla aynı atadan geldiğine inanan, aynı kültürü paylaşan ve aynı coğrafi alanı kullanan, bu yüzden de aralarında sıkı  bir birbirine bağlılık ilişkisi görülen küçük insan topluluğu.

Sosyo-politik; Hem toplumsal  hem  politik alanı ve ikisinin arasındaki ilişkileri ilgilendiren.

Hiyerarşik;  Makamların, rütbelerin vb. önem sırası; astlık, üstlük düzeni; aşama gözetilerek yapılan sıralama.

Asimilasyon; Güçlü bir toplum veya kültürün daha zayıf kültür, toplum veya bireyleri kendi içinde dönüştürerek eritmesi, kendine yamaması.

Göreceli;  Her türlü bilgi, yasa, ilke  ya da açıklama modelinin mutlak olmayıp bir ilişki içinde, başka şeylere bağlı olarak varolabilmesi, referans noktasına göre değişken bir nitelik taşıması.

Köleci Toplum; İnsanın mülkiyet nesnesi kabul edilerek, diğer mal veya varlıklar gibi alınıp, satılabildiği, yasa ve töreler çerçevesinde vücut ve emeğinden bedel ödenmeksizin yararlanıldığı toplumsal düzen.

Avcı-Toplayıcı Toplum; Yerleşik bir örgütlenmeye sahip olmayan, geçimini avlanma ve yenilebilir bitkileri toplama yoluyla sağlayan toplum modeli.

Haçlı   Seferleri; 11. ve 13. yüzyıllar arasında batılı Hıristiyanların görünür neden olarak “kutsal yerleri geri alma”yı ileri sürerek başlattıkları ama altında bir çok sosyo- ekonomik ve siyasi nedenin de bulunduğu,  Müslüman doğu ülkelerine karşı düzenledikleri seferler.

İdeoloji; Siyasi ya da toplumsal bir öğreti meydana getiren, siyasi ve toplumsal eylemi yönlendiren düşünce inanç ve görüşler sistemi; bir topluma, bir döneme ya da toplumsal bir sınıfa özgü inançlar bütünü; bir toplumsal durumu yansıtan düşünceler dizgesi; insanların kendi varoluş koşulları ve ilişkilerinden doğan yaşam tarzlarıyla ilgili tasarımların tümü.

Sömürge; Bir devletin; kendi ülkesi sınırları dışında egemenlik kurarak yönettiği, ekonomik ve siyasal çıkarlar sağladığı ülke.

Kapitalizm; Bireylerin ve üretici birimlerin kişisel çıkarları doğrultusunda ve en başta  kar amacıyla ekonomik faaliyetlerde bulunduğu, özel mülkiyet ve hür teşebbüsün esas olduğu, üretimin pazara yönelik olarak yapıldığı, her tür mal ve hizmetin alım satım konusu olduğu sosyo-ekonomik ve ideolojik sistem. 15. ve 16. yüzyıldan itibaren feodalizmin çözülmesiyle beraber onun yerine geçen

18. ve 19. yüzyılda ise hakim iktisadi örgütlenme haline gelen, sermaye egemenliğine dayalı toplumsal aşama.

Kapitalist sistemde ne üretmeli, kimin için üretmeli ve gelir bölüşümü nasıl olmalı gibi temel iktisadi sorunların  piyasa mekanizması çerçevesinde çözümlenmesi öngörülür.

Coğrafi Keşifler; 15. ve 16. yüzyıllarda Avrupalılar’ın yeni  ticaret yoları bulmak amacıyla başlattıkları ve önemli sosyo- ekonomik  değişimlere neden olan keşifler.

Rönesans; Kelime anlamı uyanış, yeniden doğuştur. Tarihsel bir terim olarak ise

15. ve 16.yüzyıllarda önce İtalya’da başlayan daha sonra bütün Avrupa ülkelerine yayılan sanat, edebiyat, düşünce ve bilim alanındaki yenileşme, dönüşüm, değişim hereketleri anlatılmaya çalışılmaktadır.

Reform; 16. yüzyıl başlarında Katolik mezhebinde meydana gelen yenileştirme hareketine denir. Bunun sonucu Katolik Hıristiyan birliği parçalanmış bir çok yeni mezhep ortaya çıkmıştır.

Diğer Bölümler İçin

Bozkır; Kurakçıl otsu bitkilerden oluşan, sıcak ve ılıman iklimlerde geniş bölgelere yayılan, ağaçsız doğal bölge, step.

Özdeş; Her türlü nitelik bakımından eşit olan, ayırt edilemeyecek kadar benzer olan.

Orhun Yazıtları; Bkz. Türklerde yazılı kültür.

İmparatorluk; Kendi topraklarında oturan çeşitli etnik grupları, ulusları, egemenliği altında toplayan devlet biçimi.

Olay; Ortaya çıkan, olup biten şey, durum. Bir değişme ortaya koymakla beraber zaman içinde uzun süre boyunca devam etmeyen hal.

Olgu; Dilden, düşünceden bağımsız olarak ortaya çıkan oluşum. Tartışılmaz,  yadsınmaz olarak kabul edilen şey.

Özel hayat (alan); Bireye ait olan, bir kimsenin sadece kendisini ilgilendiren yaşam.       

                          

Kamusal alan; Çağcıl toplumlarda tartışma ve görüş alışverişinin yapılabildiği alan.

Tebaa; Uyruk; bir devlete bağlı olup da yönetime katılmayan yönetilme durumunda olan insanlar, tabi olanlar, bağlı olanlar…

Taviz; Ödün vermek.

Ümmet; Aynı dili konuşan topluluk, Peygamberin hak dinine çağırdığı insan topluluğu

Cemaat; Bir imama uyup topluca namaz kılanlar , bir mezhepten olan ahali,halk.

Tez; Doğru olduğu inancıyla öne sürülen, savunulan düşünce, iddia, genel fikir ya da önerme.

Laiklik; Hukuk kurallarının dine dayanamadığı, devletin çeşitli dinler arasında taraf olmadığı, bu anlamda  herkesin aynı muameleye tabi tutulduğu  siyasal çerçeve, yönetim anlayışı.

ÖRNEK SINAV SORULARI

1. ve 2. Bölüm İçin

1. “‘Tarihi Kültürel kimlik’ ile , ‘Resmi-ulusal kimlik’ her zaman uyumlu olmuyor diyor yazar Eliade (Türk kimliği kitabından), ve “özellikle buyurgan yönetimlerden demokrasiye geçilirken toplum katlarında yeni kimlik arayışlarının ortaya çıkması doğaldır” diye devam ediyor Bozkurt Güvenç”.

Yukarıda sözü edilen  birbiri ile bağlantılı durumların nedenleri neler olabilir ve bu durumlar nasıl sonuçlara yol açar açıklayınız. DİKKAT.. Bu ve bunun gibi DİĞER SORULAR  için kitaptan tek bir yerden alacağınız ve öylece bırakacağınız alıntılar cevap olarak geçerli olmayacaktır, önemli olan; kitabın ilgili bütün bölümlerinden bir sentez yaparak  kendi cümleleriniz ve örnekleriniz ile soruyu açmak ve yanıtlamaktır.

[Bu sınav “açık kitap sınavı” olarak yapılmıştır.]

2. Tarihin tanıdığı belki de ilk öncü sosyologlardan biri olan İbni Haldun “Yerleşik toplum; yaşam biçimi nedeniyle barışçı, çoban toplum ise savaşçıdır” diyor. Siz ne düşünüyorsunuz?

İbni Haldun haklı mıdır,  Neden?

Diğer Bölümler İçin

1. “Milli  bilincin yayılması  büyük ölçüde  eğitim örgütünün  yaygınlığı ile doğru orantılıdır”.

Buna göre, yeni bir ulus yaratma sürecinde  eğitim neden  gerekli ve önemli  görülmüştür. Özellikle tarih eğitiminin böyle bir süreçte nasıl bir rolü vardır, açıklayınız.

2. “Modern  toplumlarda Milliyetçilik,   toplumsal yapışmayı ve bir arada tutmayı sağlayan siyasal otorite biçimini  meşrulaştıran  inanç biçimidir.”

Modern Türk Devleti söz konusu olan bu toplumsal yapışmayı (uluslaşmayı) hangi temelde sağlamıştır?

3.  A- “Dünya ve dış ekonomik güçler; Uluslararası kimliği, bütünleşmeyi, demokrasiyi ve insan haklarını ve ulusal kimliğe karşı  kültürel kimlikleri, ulusal  birliğe karşı  kültürel çeşitliliği savunuyor.” (evrensel kimlik/kültürel kimlik)

     B- “Ulusal toplum ve devlet, vatandaşlarından yalnız yasalara uymasını, ülke çıkarlarına  hizmet etmesini istemekle yetinmiyor. Ülkenin resmi tarihine , milli ülküsüne, mitoslarına inanmasını, resmi kimliğini  bir üniforma gibi övünç ve inanç ile taşımasını bekliyor. (ulusal kimlik)”

A ve B paragraflarındaki görüşleri karşılaştırıp, iki görüş arasındaki farkı bulunuz. Sizce bu farklılık ne tip sorunlara yol açabilir. Görüşünüzü örneklerle destekleyiniz.

4. Türk Ulusçuluğunun  tarih sahnesine çıkışı oldukça  geç olmuştur. NEDEN?

5.  A- “Diline  ya da dinine rağmen kendisini bir Türk gibi hisseden, bir Türk gibi yaşayan ve kendine saygı  duyan bir kişi Türk’tür.  (Ne mutlu Türküm diyene)

       B- Ulus, aralarında siyasal birlik, dil, toprak, soy, ve kök birliği, ortak tarih ve ahlaka sahip insan topluluğudur.

A ve B paragraflarını  ULUS  (Mili kimlik - Millet) )  tanımı açısından karşılaştırıp farklı noktaları belirtiniz.

6. “Kardeşime karşı BEN

         Yeğenimize karşı KARDEŞİM VE BEN

         Yabancıya karşı YEĞENİMİZ, KARDEŞİM VE BEN”

Bu Arap atasözünün  neyi anlatmak istediğini derslerde öğrendikleriniz çerçevesinde açıklayınız

***

1998 yılında bir bölümünü yazdığım "Genel Türk Tarihi Ders Notları"ndan.. Zamanında ders saati fazlalığıyla da dikkat çeken Genel Türk Tarihi böyle de yapılabilirdi.  Nitekim yapıldı.

Kaynak gösterilmeden, aktif link verilmeden kullanılamaz.