Dilara Kahyaoğlu
08. 04. 2002
08. 04. 2002
ve 2018
DERSİN ADI; Sosyal Bilgiler
SINIF; 6. sınıflar
SÜRE; 40+40+40 dakika
KONU; İlk uygarlık merkezleri
AMAÇLAR:
*Belli başlı kavramlar bilgisi
*İlk uygarlıkların belli başlılarının isimleri, doğdukları alan ve belli başlı özellikleri bilgisi
*İlk uygarlıklardan bizlere kadar ulaşan belli başlı kalıntılar/bulgular bilgisi
ASUR
Babillilerden sonra bu Mezopotamya’nın kuzeyine Asurlular denilen bir halk sahip çıktı. Asurlular savaşçı ve tüccar bir halktı başta Anadolu olmak üzere çeşitli yerlerde koloniler oluşturdular. Mezopotamya kültürü bu ticaret kolonileri sayesinde Ön Asya’ya yayıldı ve hatta Anadolu’ya ilk yazı bu koloniler sayesinde gelmiştir (Asurlular da tıpkı Sümerler gibi çivi yazısını kullanıyorlardı çünkü yazıyı onlardan öğrenmişlerdi).
Soru: Eski yazıları çözmek kolay bir iş değildir. Bunun nedenini tahmin etmeye çalışınız ve tahminlerinizi bir paragraf halinde yazınız.
MISIR VE MISIR KRALLIĞI : PİRAMİTLER ÜLKESİ
Sümerler, arkeolojik kazılar sonucu tabletler bulunup okununca keşfedilmiştir. Ama Mısırlıların çok büyük bir şansı vardı o da hepinizin tahmin edeceği gibi piramitlerdi. Bütün dünya eski Mısır’ı bilirdi, herkes oralarda bir zamanlar büyük bir uygarlığın yaşadığının farkındaydı. Ama gerçek bilgilere arkeolojik kazılar başlayınca ve Mısır yazısı çözülünce ulaşıldı.
Piramitlerin yapımının Mısırlıların ölümden sonraki yaşama inanmaları ile ilgisi olduğu zannediliyor. Ölümden sonra yaşayacaklarına inandıkları için ölüleri mumyalar ve cesedin bozulmaması için her türlü tedbiri alır, ölüyü eşyalarıyla, sembolik hediyelerle vb. gömerlerdi. Ama eşyalar hem maddi hem manevi açıdan çok kıymetli olduğu için mezar soyguncularının mezarı açıp hırsızlık yapmalarını da önlemeleri gerekiyordu O nedenle kimsenin giremeyeceği mezarlar yapmaya çalıştılar. Ama buradan halkın da piramitlere gömüldüğü sonucu çıkmamalı, piramitler sadece ve sadece Firavunlara aitti. Firavun öyle bir kraldı ki tanrının oğlu sayılırdı. Bu yüzden en güçlü kral figürünü Mısırlılarda buluyoruz. Bundan başka diğer iyi yerlere gömülenler de daima önde gelen, zengin kişilerdi.
Mısır yazısı da başlangıçta resimden çıkmıştır o da alfabe yazısı değildir. Bilim adamları Mısır yazısına “Hiyeroglif” adını vermiştir. “Rosetta Taşı” adını alan bir taşın bulunması Mısır dili ve yazısının çözümünde anahtar rol oynamıştır. Taşta üç dilde yazılmış yazılar vardı. Taşta yer alan Yunanca yazılar sayesinde diğer dilleri çözen Champollion olmuştur.
Mısır halkı da çiftçiydi, Nil vadisi boyunca uzanan köylerinde Nil’in düzenli aralıklarla taşarak suladığı tarlalarını eker ve ürünlerinin bir kısmını Firavuna vergi olarak verirlerdi. Mısır’da matematik geometri, astronomi ve tıp gibi bilimler tıpkı Sümerler de olduğu gibi doğmuş /yaratılmış/ icat edilmiştir. Özellikle tıp konusunda çok ileri bilgilere sahiptiler. Mısır ülkesi Mezopotamya gibi değildi, daha korunaklı bir yerdi, bu yüzden Mezopotamya kadar istilaya maruz kalmamış ve Mısır uygarlığı kesintisiz bir şekilde Sümerlerden çok daha uzun süreler boyunca devam etmiştir.
Tartışma Soruları
Bu çalışmadaki bazı sorular (metinler ve görsellerle birlikte), sınav soruları olarak da düzenlenebilir.
DERSİN ADI; Sosyal Bilgiler
SINIF; 6. sınıflar
SÜRE; 40+40+40 dakika
KONU; İlk uygarlık merkezleri
AMAÇLAR:
*Belli başlı kavramlar bilgisi
*İlk uygarlıkların belli başlılarının isimleri, doğdukları alan ve belli başlı özellikleri bilgisi
*İlk uygarlıklardan bizlere kadar ulaşan belli başlı kalıntılar/bulgular bilgisi
* Eleştirel Düşünme
STRATEJİ/YÖNTEM:
Küçük grup çalışması, Büyük grup çalışması, öğretmen anlatımı, slayt sunumu, tartışma, okuma-anlama-düşünme
ÖNERİLEN ÖDEV VE PROJE:
İlk uygarlıklar metninin çözümlenmesi
KAYNAKLAR:
Bilim ve teknik dergileri, Yakın Doğu’nun En Eski Uygarlıkları (J. Melleart) Arkeolojik kazı sistemleri el kitabı (Veli Sevin), Mağaradan kente (Celal Tuna), Anadolu Medeniyetleri Müzesi arşivi ve görselleri, Times Dünya Tarihi Atlası, AnaBritannica, Tarih Sümer'de Başlar (kramer),
ÖĞRETİM ETKİNLİKLERİ
Çalışma 1: Büyük grup çalışması; ekteki metin tartışılacak. Metin önceden öğrencilere verilecek okuyarak gelecekler.
STRATEJİ/YÖNTEM:
Küçük grup çalışması, Büyük grup çalışması, öğretmen anlatımı, slayt sunumu, tartışma, okuma-anlama-düşünme
ÖNERİLEN ÖDEV VE PROJE:
İlk uygarlıklar metninin çözümlenmesi
KAYNAKLAR:
Bilim ve teknik dergileri, Yakın Doğu’nun En Eski Uygarlıkları (J. Melleart) Arkeolojik kazı sistemleri el kitabı (Veli Sevin), Mağaradan kente (Celal Tuna), Anadolu Medeniyetleri Müzesi arşivi ve görselleri, Times Dünya Tarihi Atlası, AnaBritannica, Tarih Sümer'de Başlar (kramer),
ÖĞRETİM ETKİNLİKLERİ
Çalışma 1: Büyük grup çalışması; ekteki metin tartışılacak. Metin önceden öğrencilere verilecek okuyarak gelecekler.
Çalışma 2: Slayt Sunumu ve Sınıf Tartışması
Çalışma 3: Öğretmenin Özeti
Çalışma 4: Öğrenilen bilgiler değerlendirme testi ile sınanacak. Not verilmeden, yanlışlar konusunda geri bildirim yapılacak.
..........................
Çalışma 1, İçin Metin ve Tartışma Soruları
İLK UYGARLIKLAR
MEZOPOTAMYA VE SÜMERLER... “TARİH SÜMERDE BAŞLAR”
Mezopotamya (kelime anlamı “nehirler arası ülke”dir) Dicle ve Fırat nehirleri arasında kalan bölgeye denir. Bereketli Hilal’in verimli topraklarının büyük bir bölümünü oluşturan bu bölgede MÖ 4000 yılından beri dünyanın ilk uygarlıklarından biri ortaya çıkmıştır (diğeri de Mısır).
Dünyanın yazılı tarihi Sümer’le başlar çünkü onlardan önce yaşayanlar (şimdiki bilgilerimiz ışığında söylüyoruz, yeni belgelerle durum değişebilir) verdiği bizlere kadar ulaşabilen yazılı belge bırakmamışlardır. Sümerler kent devletleri şeklinde yaşıyorlardı. Ur, Uruk ve Lagaş isimli kent devletleri, en ünlüleridir. Sümerlerin MÖ 3500 yılında Mezopotamya’ya geldiği sanılıyor ve kökenleri hakkında hiç bir şey bilinmiyor. Yani Mezopotamya’ya nereden geldiklerini vb. bilmiyoruz. Ama dillerinin gramer yapısı Türkçe’ye benziyor. Onlarda da kelimenin belli bir kökü var ve köke eklenen kelimelerle isim üretiyorlar. Yani dilleri İngilizce’ye benzemiyor. Sümerlerin insanlığa yaptıkları en büyük katkı yazıyı bulmalarıdır. Bu yazıyı kilden yapılmış tabletlere yazmışlar ve tabletleri güneşte veya fırınlarda kurutarak saklamışlar, bugün hala toprak altında binlerce tablet olduğu sanılıyor. İyi ki böyle yapmışlar çünkü bu sayede onlar hakkında çok şey öğrenebildik.
Sümer yazısı bizim alfabe yazısına benzemez. Onlar doğada gördükleri her şeyi başlangıçta küçük bir resimle ifade etmişler ama o resimler giderek daha basit çizilebilen sembollere dönüşmüş. Yazının görünüşünü çiviye benzeten bilim adamları bu yazıya çivi yazısı adını vermiş. Ama hemen fark edeceğiniz gibi yüzlerce sembolden oluşan bir yazıyı okumak ve yazmak hiç kolay bir şey değil. İşte bunu düşünen Sümerler de okullar açmışlar ve yazıcıları oralarda yetiştirmişler. Yazıcılık çok özel bir iş olduğundan bu işi yapanlar toplum içinde ayrıcalıklı bir konuma sahiplermiş.
Sümerler, Mısırlılar ile beraber bir “ilkler” ülkesi insanlarıdır. Uygarlığa geçiş anlamında ne varsa hemen hemen hepsinin ilk örneklerini buralarda görürüz. Sümerlerde kent devletini yöneten krallar aynı zamanda din adamıydı ve onlara “patesi” denirdi. Çok tanrılı inanışa sahip olan Sümerlerin birçok tanrı ve tanrıçası vardı. Tanrıları için “ziggurat” denilen tapınaklar yapmışlardır. Basamaklı bir piramide benzeyen zigguratlar şehrin merkezinde bulunurdu. Kent devletleri arasında savaşlar da eksik değildi. Bazen bir kent devleti diğer kent devletlerini yener ve ülkesini genişletirdi. İşte o zaman patesi unvanı “Lugal” olarak değişirdi (büyük kral anlamında). Sümer ülkesi daha sonra çeşitli istilalara uğradı. Başka halkların egemenliği altına girdi ve Sümerler tamamen ortadan kalktı tıpkı Neanderthaller gibi yok oldular. Ama yarattıkları uygarlık başka halklarda yaşamaya devam etti.
Tartışma Soruları
MEZOPOTAMYA VE SÜMERLER... “TARİH SÜMERDE BAŞLAR”
Mezopotamya (kelime anlamı “nehirler arası ülke”dir) Dicle ve Fırat nehirleri arasında kalan bölgeye denir. Bereketli Hilal’in verimli topraklarının büyük bir bölümünü oluşturan bu bölgede MÖ 4000 yılından beri dünyanın ilk uygarlıklarından biri ortaya çıkmıştır (diğeri de Mısır).
Dünyanın yazılı tarihi Sümer’le başlar çünkü onlardan önce yaşayanlar (şimdiki bilgilerimiz ışığında söylüyoruz, yeni belgelerle durum değişebilir) verdiği bizlere kadar ulaşabilen yazılı belge bırakmamışlardır. Sümerler kent devletleri şeklinde yaşıyorlardı. Ur, Uruk ve Lagaş isimli kent devletleri, en ünlüleridir. Sümerlerin MÖ 3500 yılında Mezopotamya’ya geldiği sanılıyor ve kökenleri hakkında hiç bir şey bilinmiyor. Yani Mezopotamya’ya nereden geldiklerini vb. bilmiyoruz. Ama dillerinin gramer yapısı Türkçe’ye benziyor. Onlarda da kelimenin belli bir kökü var ve köke eklenen kelimelerle isim üretiyorlar. Yani dilleri İngilizce’ye benzemiyor. Sümerlerin insanlığa yaptıkları en büyük katkı yazıyı bulmalarıdır. Bu yazıyı kilden yapılmış tabletlere yazmışlar ve tabletleri güneşte veya fırınlarda kurutarak saklamışlar, bugün hala toprak altında binlerce tablet olduğu sanılıyor. İyi ki böyle yapmışlar çünkü bu sayede onlar hakkında çok şey öğrenebildik.
Sümer yazısı bizim alfabe yazısına benzemez. Onlar doğada gördükleri her şeyi başlangıçta küçük bir resimle ifade etmişler ama o resimler giderek daha basit çizilebilen sembollere dönüşmüş. Yazının görünüşünü çiviye benzeten bilim adamları bu yazıya çivi yazısı adını vermiş. Ama hemen fark edeceğiniz gibi yüzlerce sembolden oluşan bir yazıyı okumak ve yazmak hiç kolay bir şey değil. İşte bunu düşünen Sümerler de okullar açmışlar ve yazıcıları oralarda yetiştirmişler. Yazıcılık çok özel bir iş olduğundan bu işi yapanlar toplum içinde ayrıcalıklı bir konuma sahiplermiş.
Sümerler, Mısırlılar ile beraber bir “ilkler” ülkesi insanlarıdır. Uygarlığa geçiş anlamında ne varsa hemen hemen hepsinin ilk örneklerini buralarda görürüz. Sümerlerde kent devletini yöneten krallar aynı zamanda din adamıydı ve onlara “patesi” denirdi. Çok tanrılı inanışa sahip olan Sümerlerin birçok tanrı ve tanrıçası vardı. Tanrıları için “ziggurat” denilen tapınaklar yapmışlardır. Basamaklı bir piramide benzeyen zigguratlar şehrin merkezinde bulunurdu. Kent devletleri arasında savaşlar da eksik değildi. Bazen bir kent devleti diğer kent devletlerini yener ve ülkesini genişletirdi. İşte o zaman patesi unvanı “Lugal” olarak değişirdi (büyük kral anlamında). Sümer ülkesi daha sonra çeşitli istilalara uğradı. Başka halkların egemenliği altına girdi ve Sümerler tamamen ortadan kalktı tıpkı Neanderthaller gibi yok oldular. Ama yarattıkları uygarlık başka halklarda yaşamaya devam etti.
Tartışma Soruları
1. Yazıda, "Tarih Sümer'de başlar" deniyor. Tarihçiler neden böyle düşünmüş olabilir?
2. "Sümerlerin MÖ 3500 yılında Mezopotamya’ya geldiği sanılıyor ve kökenleri hakkında hiç bir şey bilinmiyor" denilmiş. Neden kökenlerini bilmiyoruz? Tahmin yürütmek serbest...
3. Yazı neden kilden tabletlere yazmışlar? Bu akıllıca bir şey mi?
4. Yazıcıların ayrıcalıklı konuma gelmesi (ilkçağda) sadece Sümer'e özgü bir durum olabilir mi? Şimdi, günümüzde nasıl, yazıcılar denilen özel bir sınıf var mı?
5. Sümer ve Mısır "...bir “ilkler” ülkesi..." ifadesi doğru mudur? Tartışalım.
BABİL
İlk istilacı halk bugünkü Arapların ataları olan Samilerin bir koluydu. Kendilerine tarihte başkentlerinden dolayı Babilliler (Babil Devleti) denilmiştir. Babil’in en ünlü hükümdarı Hammurabi’dir. Hammurabi yayınladığı yasalarıyla çok ünlüdür.
İşte size birkaç örnek;
“Eğer bir cerrah bir bronz neşter ile soylu bir kişiye önemli bir ameliyat yapar ve hasta ölürse veya gözüne yaptığı bir ameliyatla gözünü kaybetmesine neden olursa, eli kesilecektir.”
“Eğer hasta bir köle ise ve köle ölürse, hekim, kölenin sahibine yeni bir köle verecektir.”
Soru: Hammurabi yasaları hakkında görüşlerinizi ve duygularınızı söyleyiniz. Önce görüş sonra duygular ifade edilecek.
“Eğer bir cerrah bir bronz neşter ile soylu bir kişiye önemli bir ameliyat yapar ve hasta ölürse veya gözüne yaptığı bir ameliyatla gözünü kaybetmesine neden olursa, eli kesilecektir.”
“Eğer hasta bir köle ise ve köle ölürse, hekim, kölenin sahibine yeni bir köle verecektir.”
Soru: Hammurabi yasaları hakkında görüşlerinizi ve duygularınızı söyleyiniz. Önce görüş sonra duygular ifade edilecek.
ASUR
Babillilerden sonra bu Mezopotamya’nın kuzeyine Asurlular denilen bir halk sahip çıktı. Asurlular savaşçı ve tüccar bir halktı başta Anadolu olmak üzere çeşitli yerlerde koloniler oluşturdular. Mezopotamya kültürü bu ticaret kolonileri sayesinde Ön Asya’ya yayıldı ve hatta Anadolu’ya ilk yazı bu koloniler sayesinde gelmiştir (Asurlular da tıpkı Sümerler gibi çivi yazısını kullanıyorlardı çünkü yazıyı onlardan öğrenmişlerdi).
Soru: Eski yazıları çözmek kolay bir iş değildir. Bunun nedenini tahmin etmeye çalışınız ve tahminlerinizi bir paragraf halinde yazınız.
MISIR VE MISIR KRALLIĞI : PİRAMİTLER ÜLKESİ
Sümerler, arkeolojik kazılar sonucu tabletler bulunup okununca keşfedilmiştir. Ama Mısırlıların çok büyük bir şansı vardı o da hepinizin tahmin edeceği gibi piramitlerdi. Bütün dünya eski Mısır’ı bilirdi, herkes oralarda bir zamanlar büyük bir uygarlığın yaşadığının farkındaydı. Ama gerçek bilgilere arkeolojik kazılar başlayınca ve Mısır yazısı çözülünce ulaşıldı.
Piramitlerin yapımının Mısırlıların ölümden sonraki yaşama inanmaları ile ilgisi olduğu zannediliyor. Ölümden sonra yaşayacaklarına inandıkları için ölüleri mumyalar ve cesedin bozulmaması için her türlü tedbiri alır, ölüyü eşyalarıyla, sembolik hediyelerle vb. gömerlerdi. Ama eşyalar hem maddi hem manevi açıdan çok kıymetli olduğu için mezar soyguncularının mezarı açıp hırsızlık yapmalarını da önlemeleri gerekiyordu O nedenle kimsenin giremeyeceği mezarlar yapmaya çalıştılar. Ama buradan halkın da piramitlere gömüldüğü sonucu çıkmamalı, piramitler sadece ve sadece Firavunlara aitti. Firavun öyle bir kraldı ki tanrının oğlu sayılırdı. Bu yüzden en güçlü kral figürünü Mısırlılarda buluyoruz. Bundan başka diğer iyi yerlere gömülenler de daima önde gelen, zengin kişilerdi.
Mısır yazısı da başlangıçta resimden çıkmıştır o da alfabe yazısı değildir. Bilim adamları Mısır yazısına “Hiyeroglif” adını vermiştir. “Rosetta Taşı” adını alan bir taşın bulunması Mısır dili ve yazısının çözümünde anahtar rol oynamıştır. Taşta üç dilde yazılmış yazılar vardı. Taşta yer alan Yunanca yazılar sayesinde diğer dilleri çözen Champollion olmuştur.
Mısır halkı da çiftçiydi, Nil vadisi boyunca uzanan köylerinde Nil’in düzenli aralıklarla taşarak suladığı tarlalarını eker ve ürünlerinin bir kısmını Firavuna vergi olarak verirlerdi. Mısır’da matematik geometri, astronomi ve tıp gibi bilimler tıpkı Sümerler de olduğu gibi doğmuş /yaratılmış/ icat edilmiştir. Özellikle tıp konusunda çok ileri bilgilere sahiptiler. Mısır ülkesi Mezopotamya gibi değildi, daha korunaklı bir yerdi, bu yüzden Mezopotamya kadar istilaya maruz kalmamış ve Mısır uygarlığı kesintisiz bir şekilde Sümerlerden çok daha uzun süreler boyunca devam etmiştir.
Tartışma Soruları
1. Yazıda geçen "Bütün dünya eski Mısır’ı bilirdi" ifadesi doğru mudur?
2. Firavun ile Lugallar arasında temel bir fark var mıdır?
3. Rosetta Taşı, nedir? Eğer bulunmasaydı, Mısır yazısı okunabilir miydi?
4. Mısır uygarlığının kesintisiz bir şekilde Sümerlerden çok daha uzun süreler boyunca devam etmesinin nedenleri nedir? Bu gerekçeler, günümüzde bir ülke için koruyucu bir barikat oluşturabilir mi? Tahmin yürütünüz ama bilgilerinizi ve aklınızı kullanarak..
5. Mısır ve Sümerlerin matematik, geometri, Astronomi, tıp gibi alanlarda bu kadar yaratıcı olmalarının nedenleri neler olabilir? Düşüncelerinizi yazınız.
Bu çalışmadaki bazı sorular (metinler ve görsellerle birlikte), sınav soruları olarak da düzenlenebilir.
*Kaynak gösterilmeden, aktif link verilmeden kullanılamaz.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder