Göbekli Tepe: Erken Neolitik Dönem

Oliver DIETRICH, Jens NOTROFF
2017

Göbekli Tepe. Genel görünüş
Resim Kaynak: Aktüel Arkeoloji

Geçtiğimiz 30 yıl içerisinde Yukarı Mezopotamya’nın Erken Neolitik Dönemi üzerine sahip olduğumuz bilgiler köklü değişikliklere uğradı. Bölge uzun bir süre boyunca bu döneme ilişkin araştırmalarda çevresel bir role sahipti. K. Kenyon’un [Arkeolog Kethleen Kenyon] Eriha’daki çalışmalarının ardından, besin üretiminin köklerini araştıran arkeologlar, uzun bir süre Güney Levant bölgesine yöneldi. Eriha’dan elde edilen veriler [bkz. Natuf Kültürü], Çanak Çömleksiz Neolitik Dönemin; Çanak Çömleksiz Neolitik A (MÖ yaklaşık kal. 9600-8800) ve Çanak Çömleksiz Neolitik B (MÖ yaklaşık kal. 8800-7000) olmak üzere iki alt döneme ayrıldığını gösterdi.* Ancak Eriha’da yapılan keşifler bununla sınırlı değildi. Yapılan araştırmalarda keşfedilen duvar ile ünlü kule yapısı, bir “kent”te yaşamakta olan bir erken hiyerarşik topluluğun varlığına ilişkin kanıt olarak değerlendirildi. Keşfin ardından uzun bir süre boyunca duvar ile kulenin fonksiyonuna ilişkin tartışmalar devam etmekle birlikte, yerleşmenin bir “kent” olduğu, Güney Levant bölgesinin ise Neolitikleşme sürecinin çekirdek bölgesi olduğu kabul edildi. **

Bereketli Hilal

Dilara Kahyaoğlu
2018 Mart

[Haritaları adı geçen kaynaklardan ben taradım. Üzerine tıklayarak büyütebilir, böylelikle lejantları ve ayrıntıları istediğiniz gibi inceleyebilirsiniz.]

Yukarıdaki haritada orak şeklinde görünen koyu renkli bölge Bereketli Hilal'in en eski çekirdek bölgesidir.  
20. yüzyıl ortalarında (Eriha vb. bulunmasının ardından) çekirdek bölge sadece Güney Levant ile sınırlıyken, Kuzey Mezopotamya ve Anadolu'daki arkeolojik keşiflerin ardından haritada olduğu gibi genişlemiştir. 
Mezopotamya, İletişim Yayınları, s. 18

Bereketli Hilal (Fertile Crescent), Batı ve Yakındoğu/Ortadoğu/Önasya uygarlıklarının doğduğu bölge olarak bilinir. İlk tarım, hayvanların evcilleştirilmesi, ilk köyler (aklımıza gelen bütün ilkler) bu bölgede ortaya çıkmıştır.

Bereketli Hilal, Akdeniz ikliminin egemen olduğu, kışları yağışlı yazları kurak geçen, hilal şeklinde bir görüntüye sahip bereketli topraklardır. Bu ismi ilk kez; ABD'li Doğubilimci (oryantalist) James Nery Breasted  (1865-1935) kullanmıştır:

"Bu büyük yarım dairenin tümünü içeren coğrafi ya da politik bir isim yoktur. Bu yüzden yeni bir terim kullanmalı ve Verimli Hilal olarak adlandırmalıyız." * ( J. N. Breasted, 1914-1916)

Tarih Öncesi ve Tarih Çağları

Dilara Kahyaoğlu
1997

Tarih çağları genel kabul gören şekliyle, yazıdan sonraki dönem sayılsa da tarih bilimi insanla ilgili olan, insanın etki ettiği her şeyle ilgilendiğinden yazıdan önceki devirler de tarihin konusu içine girer. Tarihten Önceki Dönemler (Prehistoria) o dönemdeki insanların teknik gelişimi, ekonomik ve sosyal yaşantısına göre sınıflandırılmıştır.

1.Tarih Öncesi Çağlar

Buna göre tarih öncesi;

Paleolitik Çağ (Yontma Taş Devri)

Mezolitik Çağ (Orta Taş Devri )

Neolitik Çağ (Yeni Taş Devri/Cilalı Taş Devri)

Kalkolitik Çağ (Bakır Taş Devri) dönemlere ayrılmıştır.

Ayrıca bunlar da kendi içlerinde çeşitli bölümlere/devirlere ayrılmıştır. Bu dönemlerden sonra

Tunç Çağı (kalay ve bakır madenlerinin karışımı ile elde edilirdi) ve Demir Çağı başlar ki bu dönemler Tarih Çağları yani insanlığın II. Büyük aşamasının başladığı “uygar” toplum denilen becerikli ve karmaşık toplumların ortaya çıktığı dönemlerdir.

Altamira mağarasındaki resimlerin çizimi, 1880 yılında M. Sanz de Sautuola tarafından yayımlanmıştır. https://en.wikipedia.org/wiki/Cave_of_Altamira