17 Şubat 2016

Rapor 2008: Lise Tarih Programları Değişti (?)



Dilara Kahyaoğlu
Tarih Öğretmeni

Bu yazı Toplumsal Tarih dergisinin eki olan "Eğitim Bülteni"nin Eylül 2008 sayısında yayımlanmıştı.

Lise 9.sınıf tarih programı 2007 tarihinde yani gecen sene yayımlanmıştı. Bu  öğrenim yılından itibaren de uygulanmaya başlanacak.[1] Bu arada 10 sınıfların tarih programı da yayımlandı ama onun uygulanmaya başlanması ancak önümüzdeki seneden itibaren (2009-2010) olacak [2]. 

Gecen seneden beri büyük bir hızla devam eden yüzlerce gönüllünün katıldığı Ders Kitaplarında İnsana Hakları projesi (DKİH 2) çerçevesinde yeni müfredatlara uygun olarak yazılmış, her ders bazında onlarca kitap tarandı. Bilindiği üzere bu proje ders kitaplarında insan hakları projesinin ikinci ayağı. Birincisi  yıllar önce yapılmıştı ve o sırada eski müfredata ait ders kitapları incelenmiş, taramalar yapılmış, raporlar yayımlanmıştı [3]. Yeni 9.sınıf programının ete kemiğe bürüneceği ders kitapları henüz elimizde yok. Okullar açıldığında elimize ulaşacağını hayal ediyoruz ama nasıl bir tabloyla karşılaşacağımızı bilmemiz için müneccim olmaya gerek yok, özellikle DKİH 2 projesinin sonuçları ders kitaplarının nasıl olacağına dair önemli ipuçları veriyor. DKİH 2 sonuçları, “yeni müfredat”a uygun olarak yazılan sosyal bilgiler ders kitaplarının, beklentinin aksine paradigmatik bir değişim geçirmediğini göstermiştir.

Yeni tarih 9. ve 10. sınıf  program taslaklarının gündeme gelişlerinin iki senelik bir geçmişi var. Nitekim, 3 Haziran 2006 tarihinde Darphane’de bir araya gelen sosyal bilimler öğretmen platformu üyesi öğretmenler taslak programları değerlendirmiş ve bu konuda bir rapor hazırlayarak MEB’e göndermişti [4]. Yine aynı platformun üyesi bir çok arkadaş MEB’in taslak programları tartışmak amacıyla düzenlediği bir çok toplantıya da katıldı, fikirlerini söyledi ama görünen o ki değişen bir şey olmamış, yapılan eleştiri ve öneriler eser miktarda bile dikkate alınmamış. Bu durumda insan; yapılan toplantıların, “görüşlerinizi bildirin” önerilerinin, “yapılmış olmak için yapıldığı” izlenimine kapılıyor ister istemez. Çünkü programların sunumu ve tanıtımı yapılırken, şu kadar toplantı yapıldı, bu toplantılara şu kadar kişi katıldı, şu kadar kuruluştan görüş alındı, deniyor. Yani bilmeyen birisinin edindiği izlenim; bütün bu programlar kamuoyuna, ilgili kişilere sunulmuş ve görüşleri alınarak revize edilmiştir, şeklinde oluyor ki bu oldukça yanıltıcı bir izlenimdir. Bu tür uygulamalar, programlara meşruiyet kazandırmanın bir yolu olsa gerek. Daha önce uygulamaya konulan ilköğretim programlarında da aynı süreç yaşanmıştı. Nitekim bugünden bakıldığında yapılan eleştiri ve önerilerin neredeyse hiç dikkate alınmamış olduğu söylenebilir.

Yeni lise tarih müfredatıyla ilgili birkaç ayrıntıya değinecek olursak; 9.sınıf konularında gerçekten de özü itibariyle değişen bir şey yok. Değişen dört şey var: Davranışlar “kazanım” olarak ifade edilmiş, ölçme ve değerlendirmeye çeşitlilik getirilmiş, ilk iki ünitenin program içindeki payı yükseltilmiş ve derslerin etkinlik temelli yürütüleceği varsayılmış… Varsayılmıştır, sözcüğü gayet bilinçli olarak kullanılmıştır, çünkü bu kadar yoğun bir içerikle ve ÖSS gerçeğiyle birlikte bütün bu konuların haftada iki 40 dakikalık bir sürede, etkinliklerle yürütülmesine imkan ve ihtimal yoktur. Tarih öğretmelerinin diline pelesenk olmuş “yoğun program” eleştirisini bir kenara bırakırsak, diğer temel problemler açısından şunlar söylenebilir:

I. Yeni 9. sınıf programında konular Türk ve İslam tarihi ağırlıktadır. Dünya tarihi özellikle de Avrupa tarihi eskiden olduğu gibi neredeyse hiç yoktur. Aslında tablodan da görüleceği gibi eski ve yeni programlar karşılaştırıldığında konular/içerik açısından da değişen bir şey yoktur, sadece ünitelerin adı değişmiştir (1. ve 2. tablolar).
II. Yine yeni 9.sınıf programında ilkçağ tarihi için ayrılan süre %14’ken, Türk-İslam tarihine ayrılan süre,  %66’dır. Yalnız eski programa kıyasla bu konuda bir iyileştirme yapıldığını belirtmek gerekir ki eski programda bu ağırlık %85’di. Bu arada yeni programda, “tarih bilimi” konusunun da yüzdesi ciddi oranda arttırılmıştır ama sonuç olarak ağırlık Türk-İslam tarihindedir (1. ve 2. tablolar).
Tablo 1
*YENİ…  TARİH DERSİ (9. SINIF) ÖĞRETİM PROGRAMI ÜNİTELERİ, KAZANIM SAYILARI, SÜRELERİ VE ORANLARI
ÜNİTE
KAZANIM SAYISI
SÜRE/DERS SAATİ
ORANI (%)
Tarih Bilimi
9
14
20
Uygarlığın Doğuşu ve İlk Uygarlıklar
6
10
14
İlk Türk Devletleri
8
12
18
İslam Tarihi ve Uygarlığı (13. Yüzyıla Kadar)
7
10
16
Türk-İslam Devletleri (10-13. Yüzyıllar)
8
12
18
Türkiye Tarihi (11-13. Yüzyıl)
6
14
14
Toplam
44
72
100

    Tablo 2
*ESKİ…                TARİH - 1 DERS PROGRAMININ ÜNİTELERİYLE İLGİLİ AÇIKLAMALAR


Ünitenin
Ünitenin Numarası
ÜNİTENİN ADI
Program İçindeki Payı
Siyasi Tarih Kısmı
Kültür Tarihi Kısmı
1. Ünite
Tarih Bilimine Giriş
% 6
-
% 100
2. Ünite
Eskiçağlarda Türkiye ve Çevresi
% 9
% 31
% 70
3. Ünite
Türklerin Tarih Sahnesine Çıkışları
% 17
% 41
% 60
4. Ünite
İslam Tarihi ve Medeniyeti
% 12
% 51
% 50
5. Ünite
Türk Dünyası - I
% 15
% 51
% 50
6. Ünite
Türk Dünyası - II
% 18
% 61
% 40
7. Ünite
Türkiye Tarihi
% 23
% 51
% 50

TOPLAM
% 100
-
-

III. Yeni tarih 10. sınıf programında konular eskiden olduğu gibi Osmanlı tarihi ağırlıktadır. Ünitelerin isimleri değişmiş ama aynı içerik neredeyse tıpatıp yeni programa aktarılmıştır. Eski programda bir ünite adı olarak geçen “Avrupa Tarihi” konularına (Coğrafi Keşifler, Rönesans gibi) yeni programın kazanımlarında yer verilmiş, Osmanlı kültür ve uygarlığına ait konular eski programda ismen yer almışken yeni programda ilk anda görünmese de kaybolmamış, kazanımlarda yerini bulmuştur. İlk elden bakıldığında konu sayısında azalma var gibi görünse de bu da yanıltıcıdır. Bütün konular kazanımlarda ve özellikle de açıklamalar bölümünde birebir mevcuttur (3. ve 4. tablolar). Bu durumda 10.sınıf tarihine Osmanlı Tarihi, 9.sınıf tarihine Türk –İslam tarihi ismi verilirse daha anlamlı bir adlandırma olacak, taşlar yerine oturacaktır [5].

Tablo 3
*YENİ…         TARİH DERSİ (10. SINIF) ÖĞRETİM PROGRAMI ÜNİTELERİ,    
                                KAZANIM SAYILARI, SÜRELERİ VE ORANLARI
ÜNİTE
KAZANIM SAYISI
SÜRE/DERS SAATİ
ORANI (%)
1. BEYLİKTEN DEVLETE (1300–1453)
9

12
17
2. DÜNYA GÜCÜ: OSMANLI DEVLETİ (1453–1600)
16

18
25
3. ARAYIŞ YILLARI (XVII. YÜZYIL)
11

11
15
4. DİPLOMASİ VE DEĞİŞİM (XVIII. YÜZYIL)
11

11
15
5. EN UZUN YÜZYIL (1800–1922)
17

20
28
TOPLAM

64
72
100

Tablo 4
*ESKİ…                                      TARİH - 2 DERS PROGRAMININ ÜNİTELERİYLE İLGİLİ AÇIKLAMALAR
Ünitenin Numarası
ÜNİTENİN ADI
Ünitenin Program İçindeki Payı
1. Ünite
Osmanlı Siyasi Tarihi - I
% 12
2. Ünite
Avrupa Tarihi - I
% 5
3. Ünite
Osmanlı Siyasi Tarihi - II
% 12
4. Ünite
Avrupa Tarihi - II
% 5
5. Ünite
Osmanlılarda Devlet Yönetimi
% 18
6. Ünite
Osmanlı Toplumu
% 12
7. Ünite
Osmanlı Ekonomisi
% 12
8. Ünite
Osmanlılarda Kültür ve Sanat
% 12
9. Ünite
Osmanlılarda Eğitim ve Öğretim
% 12

TOPLAM
% 100



IV. 10. sınıf programın sonuna eklenen bölüm ise şimdiye kadar çok eleştirilmiş olan, tarih derslerine doğrudan ideolojik bir hüviyet kazandıran yaklaşım ve içeriktir. Sözü edilen ek şöyle bir notla başlamaktadır: “EK: 14.06.2002 tarih ve 272 sayılı Kurul kararı ile kabul edilen ve 2538 sayılı Tebliğler Dergisinde yayımlanan “Ermeniler, Yunan-Pontus ve Süryaniler ile İlgili Konular”ın 10. Sınıf Tarih Dersi Öğretim Programında aşağıdaki şekliyle yer alacaktır.” Bu açıklamadan sonra sekiz sayfalık çizelgeler başlıyor ve hangi “davranış”ın[6] hangi konu/kazanım içinde yer alacağı tek tek belirtiliyor. Bu yazıda sadece bir kaç örneğe yer verilebildi. Aşağıdaki örneklerin hepsi de yeni programda “5. ÜNİTE: EN UZUN YÜZYIL (1800-1922)” içine yerleştirilecek olanlardır. Ekte bu amaçların (davranışların) hangi kazanımla ilgili olduğu da ayrıca belirtilmiştir (5. tablo).

Tablo 5
Amaç 10. Ermeni mezalimine karşı alınan önlemleri kavrayabilme.
1. Ermenilere karşı önlem alınmasının nedenlerini açıklama.
Amaç  11. Tehcir kararının alınma gerekçesini kavrayabilme.
1. Tehcir kararının alınma nedenlerini açıklama.
2. Tehcir kararının kimlere yönelik olduğunu açıklama.
3. Tehcir sırasında Anadolu’daki Ermeni nüfusunu ve ne kadarının tehcir edildiğini söyleme.
4. Tehcir kararının insani boyutunu açıklama
Amaç 12. Tehcir kararının uygulama esaslarını kavrayabilme.
1. Zorunlu göçe tabi tutulanların nakledildiği yerlerin özelliğini söyleme.
2. Nakil ihtiyaçlarının nasıl karşılandığını açıklama.
3. Osmanlı Devleti’nin tehcir sırasında karşılaştığı güçlükleri açıklama.
4. Uygulama sırasında karşılaşılan güçlüklere karşı alınan tedbirleri açıklama.
5. Tehcir sırasında meydana gelen kayıpların nedenlerini açıklama.
6. Kayıpların rakamsal boyutlarını açıklama.
7. Tehcir sırasında yasa dışı uygulama yapanlara karşı Osmanlı Devleti’nin tutumunu açıklama.
Amaç 15. 1945’ten günümüze Ermenilerin asılsız soykırım iddialarını kavrayabilme.
1. Ermeni soykırım iddialarının yeniden gündeme getirilmesinin nedenlerini açıklama.
5. Ermeni terör örgütü ASALA’nın cinayetlerinin amacını açıklama (1973–1994).
6. Ermenistan Bağımsızlık Bildirge’sinde Türkiye aleyhinde yer alan iddiaları açıklama.
10. Soykırım iddialarının Amerika ve Avrupa devletlerinin bazılarının meclislerinden ve uluslar arası kuruluşlardan geçirilmesi çalışmalarının nedenlerini açıklama.
12. Soykırım iddialarının ABD okullarında neden okutulduğunu açıklama.
13. Soykırım iddialarında ABD’nin önemini açıklama.
14. Ermenilerin soykırım iddialarına karşı Türkiye’nin izlediği politikaları açıklama.
Amaç 1. Yunanistan’ın Anadolu’ya yönelik yayılmacı emellerini ve Megali İdea politikasını kavrayabilme.
1. Yunanistan’ın Megali İdea politikasının Anadolu’ya yönelik hedeflerini açıklama.
2. Yunanistan’ın Megali İdea politikasında Doğu Karadeniz Bölgesi’nin yerini açıklama.

V. 12 Eylül’ün Atatürkçülük konsepti de aynen devam etmektedir. 12 Eylül döneminde yayımlanan uzun listeler, güya uygun olan  kazanımların içine yerleştirilmiştir. Bu eklerle birlikte özellikle 10.sınıf programı hem içerik hem de anlayış açısından muazzam “yüklü” bir program haline gelmiştir.


Programlardaki kazanım ve açıklama cümlelerinin gerçekte ne anlama geldiğini somut olarak görebildiğimiz araçlar elbette ders kitaplarıdır. DKİH 2 projesi, sosyal bilgiler dersleri söz konusu olduğunda,  bu derse yaklaşım açısından ciddi bir değişim olmadığını göstermiştir. Bu ders yine eskiden olduğu gibi bir endoktrinasyon aracı olarak görülmekte, programın başında yazılan “Öğrencileri düşünmeye, araştırmaya, soru sormaya ve görüş alışverişi yapmaya özendirir.” Veya “Barış, hoşgörü, karşılıklı anlayış, demokrasi ve insan hakları gibi temel değerlerin önemini kavratarak bunların korunması ve geliştirilmesi konusunda duyarlı olmalarını sağlamak,” şeklindeki ifadeler maalesef birer süs cümlesi, bir imaj sunumu olarak kalmaktadır.

Sonuç olarak, yeni programın bizlerde uyandırdığı ilk izlenim hayal kırıklığı olmuştur. Büyük bir eğitim reformundan bahsedilen bu dönemde neredeyse hiç değiştirilmemiş eski programı karşımızda görmek bizleri şaşırtmış ve üzmüştür. İncelediğimiz programlar, tıpkı eski programlar gibi, "Türk-İslam sentezci" yaklaşımdan derin izler taşımaktadır. Bu durumda bu programların; evrensel değerlere özen gösteren, insan haklarına dayalı, barışçı, Türkiye toplumunun çokkültürlü yapısını kucaklayan, çeşitliliğe açık, demokrasi bilincini ve eleştirel düşünmeyi geliştiren, cinsiyetçilik ve toplumsal adalet konularında duyarlı bir yaklaşıma sahip olmadığını belirtmek, yerinde bir eleştiri olacaktır [7].  




[2] 03.06.2008 tarih, 138 sayılı Talim ve Terbiye Kurulu kararı gereğince…
[3] http://www.tarihvakfi.org.tr/icerik.asp?IcerikId=219
[4] http://www.kurumsalhaberler.com/tarihvakfi/bultenler/tarih-vakfi-9-ve-10-sinif-tarih-dersi-taslak-ogretim-programini-degerlendirdi
[5] Bundan iki yıl önce MEB’ gönderdiğimiz raporda şunları yazmışız… “Avrupa ve Dünya tarihi ile ilgili konulara ise sadece aralarda değinilmiş. Karşılaştırmalı bir tarih anlayışından bahsetmek olanaksız. Dünyanın diğer bölümlerinde meydana gelen gelişmeleri anlamadan Osmanlı’nın kuruluşunu, devlet ve toplum yapısını ya da 16. yüzyıldaki gelişmeleri gerçekten anlamanın olanaksız olduğunu sanırız hepimiz kabul ederiz. Bu tez Orta Asya Türk tarihi için de İslam tarihi için de geçerlidir.” Tarih Dersi 9 ve 10. Sınıf Taslak Öğretim Programı Değerlendirme Raporu, Sosyal Bilimler Öğretmenleri Platformu Üyeleri

[6] Bu arada bu ek bölümle ana program arasında, eğitime yaklaşım açışından da bir çelişki var, oluşturmacılıktan tekrar davranışçılığa dönülmüş…
[7] Son paragraf, Tarih Dersi 9 ve 10. Sınıf Taslak Öğretim Programı Değerlendirme Raporu’ndan bazı  değişiklikler yapılarak buraya alınmıştır. 

NOT: 
[Bu rapor görece eski bir döneme aittir ama burada yer alan eleştirel hala birebir geçerlidir.  
Aradan geçen zamana rağmen değişen bir şey olmamıştır. 2016]


Yazar adı belirtilmeden, aktif link verilmeden kullanılamaz, alıntılanamaz.



Gönderen zaman:
Etiketler: , , , , , , , ,

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder

Kaydol: Kayıt Yorumları (Atom)