Çağdaş Türk ve Dünya Tarihi Dersi İçin Bir Sınav Sorusu Örneği

 Dilara Kahyaoğlu

Aşağıda örnek olarak verdiğim soruyu geçen dönem final sınavında kullandım. Öğrencilerin bu tip soruları yapabilmesi için gerekli olan iki temel girdiden biri, işlenen konuyla ilgili tarihsel arka plan bilgisidir. Neler oldu? Nasıl oldu? Hangi tarih veya tarihlerde? Nerede veya nerelerde? Neden oldu? Nasıl sonuçlandı? Öne çıkan kişiler kimler?  Diğer girdi ise görsel okuma becerisidir.

Birinci aşamayı şu şekilde yapılandırdım (Bu yazının amacından sapmamak için ayrıntılara girmiyor, kısaca belirtmekle yetiniyorum.).

*Öncelikle 20. Yüzyıl Dünya ve Türkiye Tarihi kaynak kitabında[1] “Diktatörlükler ve II.Dünya Savaşı” başlığı altında bulunan metinleri ve görselleri bireysel ve grup etkinlikleri ile inceledik.

*Sosyalizm ve Toplumsal Mücadeleler Ansiklopedisi’nden[2] “totaliter rejimler” başlığını altında derlediğim bilgi metnini sınıfta birlikte okuduk ve tartıştık.

 *Charlie Chaplin’nin “Büyük Diktatör “ filmini izledik. Öğrenciler bunun sonunda film analizi çizelgesine görüşlerini yazdılar, daha sonra onları birlikte değerlendirdik.

 *Penguen haritalarından[3] yararlanarak (1938 -1953 ) II.Dünya Savaşı sürecini sınırlar, işgaller, cepheler ve savaşlar üzerinden inceledik.

 *İlgili konuda şu metinleri okuduk ve tartıştık. (Bazı metinlerin yanında analiz çizelgesi de vermiştim. O tür metinleri çizelge tamamlandıktan sonra tartıştık…)

          - Soykırımın Modern Toplum İçindeki Kökleri… [4]

          - Kavgam Ne Demektir? [5]

          - Zenofobi [6]

          - 1929- 1938 kronolojisi[7]

          - Zola’nın Dreyfus Davası[8]

          - Kahramanlığın sıradanlığı [9]          

          - “Aydınlanma Nedir?” Sorusuna Yanıt (1784)[10]

 

İkinci aşamayı yani görsel okuma becerisini geliştirmek için de şöyle bir etkinlik yaptık.

 *20. Yüzyıl Dünya ve Türkiye Tarihi kaynak kitabı sayfa 88-89’da bulunan John Berger’in yazısı ile yorumladığı fotoğrafı inceledik, tartıştık, daha sonra analiz çizelgesi ile öğrenciler bireysel olarak sorulara yanıtlar verdiler.

Bu çalışmalardan sonra; sınavda, aşağıdaki fotoğrafı ve soruları vererek analiz etmelerini istedim.

 

Polonya’nın Krakow Gettosu’ndaki Yahudiler,  sürgüne giderken…[11]

 Polonya’nın Krakow Gettos’ndaki Yahudiler, sürgüne giderken… İki Yahudi’nin kolundaki bant dikkat çekiyor. Fotoğraf 1943’te çekilmiş. Naziler Polonya’yı 1939’un Eylül ayında işgal etti. II. Dünya Savaşı’nın resmen başlamasına neden olan olay budur. O sırada Krakov’da 60. 000 Yahudi yaşıyordu. İşgalin hemen ardından gettolarda yaşamaya zorlandılar daha sonra da gruplar halinde sürgün edildiler, çoğu toplama kamplarında gönderildi ve yine çoğu orada öldü. Fotoğrafı çeken belli değil… (Resim altı yazısını ben hazırladım. D.K)

TARİHSEL FOTOĞRAFLARIN ANALİZİ[12]

I. AŞAMA

 

*Bu fotoğrafta neler oluyor?

*İnsanlar ya da nesneler kim? Ne?

*Bu fotoğraf yaklaşık olarak ne zaman çekilmiş olabilir?

Yılın hangi dönemi? Hangi yıl?  İpucu var mı?

*Bu doğal bir fotoğraf mı, yoksa özellikle mi poz verilmiş? İpucu nedir?

*Fotoğrafın türü  ne?  Ne fotoğrafı? Sanat, reklam, haber…

*Bu fotoğraftaki sahneyi yaratan olaylar hakkında  neler biliyorsunuz? Bağlama uygun ve kısaca…

*Bu fotoğrafa ilişkin vardığınız sonuçları kontrol etmenize yaracak tarihsel  kaynaklar neler olabilir?

 

II. AŞAMA

 

*Fotoğraf sizde ne tür duyguların oluşmasına yol açtı?

*Fotoğraf size neler düşündürdü? 

*Bu fotoğraf cevabını bulmak isteyeceğiniz başka soruları gündeme getirdi mi? Evet veya hayır ise neden? Varsa, gündeme gelen sorular nedir? 

Görsel okuma için analiz sorularını Stradling’in kitabından yararlanarak hazırlamıştım. Bu ve benzeri çalışmalar 20. Yüzyıl Dünya ve Türkiye Tarihi Öğretmen Kitabı içinde de yer aldı.

Sınavda bunun dışında sekiz soru daha vardı. Bütün sorular süreç içinde oluşturmaya çalıştığımız; bilgi ve kavramlar bilgisini ile bunların uygulamada nasıl kullanıldığını ölçmeye yönelik sorulardı. Sınav sonuçları ve örnek olarak verdiğim soruya verilen yanıtlar öğrenme sürecinin amaca ulaştığını göstermesi açısından; benim için olduğu kadar öğrencilerim için de sevindirici oldu. Yukarıdaki görsel üzerinde sınavdan sonra çok konuştuk. Etkilenmişlerdi… Özellikle son soruya verdikleri yanıtlarda (“akla gelen sorular”) bunu net olarak saptadım. Sınav sonrası, o zamana kadar gündeme gelmemiş bir çok soru sordular. Bir kere daha sınavların ölçme ve değerlendirmeye hizmet ettiği kadar öğrenme sürecine de etkisi olduğunu görmüş oldum. Bu avantajın sınavların ihmal edilmemesi gereken bir yönü olduğunu düşünüyor, sınavları bu konuyu ihmal etmeden yapılandırmamız gerektiğine inanıyorum.



Dilara Kahyaoğlu
Şubat 2008

Bu yazı Eğitim Bülteninde yayımlanmıştır.

Notlar, Kaynaklar

[1] GÖKÇEN ve FARUK ALPKAYA.. 20.Yüzyıl Dünya ve Türkiye Tarihi,  İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları,  2005,  s:110-129

[2] Sosyalizm ve Toplumsal Mücadeleler Ansiklopedisi. İstanbul: İletişim Yayınları, 1988

[3] “Penguen Haritaları”  olarak bilinen bu haritalar, Sabancı Yayınlarından Türkçe olarak da yayımlanmıştır.

[4] http://www.felsefeekibi.com/forum/forum_posts.asp?TID=40337&PN=1

[5] TANIL BORA. http://www.birikimdergisi.com/birikim/makale.aspx?mid=8

[6] Vikipedi, özgür ansiklopedi

[7] 20. Yüzyıl Dünya ve Türkiye Tarihi Öğretmen Kitabı.   İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları, 2008,  s:121-125

[8] YAŞAR ATAN. http://www.evrenselbasim.com/ek/yazi.asp?id=2175

[9] ELİF ŞAFAK. http://www.elifsafak.us/yazilar.asp?islem=yazi&id=15

[10] İMMANUEL KANT.  http://www.felsefeekibi.com/site/default.asp?PG=1419, Türkçe’si: Nejat Bozkurt –Felsefe Yazıları-1983

[11] http://www.eilatgordinlevitan.com/krakow/krkw_pages/krkw_ghetto.html

[12] Stradling, Robert. 20.Yüzyıl Avrupa Tarihi Nasıl Öğretilmeli, İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları, 2003